koelemmer foto Frank Stolvoort

vrijdag 23 juli 2010

Lavandin destilleren

Op vrijdag 9 juli had ik bij Viva-lavandula, een lavendelboerderij in de buurt van Marknesse, een grote hoeveelheid lavandin geplukt. De Lavandin officieel Lavandula intermedia var. Grosso had ik in 24 gaasbakken op een goed geventileerde ruimte laten drogen.
Ik had verwacht dat tijdens het drogen de etherische olie van de lavendel voor een deel zou vrijkomen. Dat gebeurde niet. Wel hing er rond de gaasbakken een sterk kruidige lucht. Alleen bij aanraking van de drogende plantendelen kwam de typerende lavendelgeur vrij.
Op woensdag 21 en donderdag 22 juli besloot ik om een deel van de gedroogde Lavandin te destilleren.
Er kon precies 800 gram Lavandin in de alambiek.
Tijdens het eucalyptusfeest in Steenwijkerwold had een bezoeker die zelf drank stookte verteld dat hij afdichtingen maakte met aluminiumtape. Tot nog toe had ik gebruik gemaakt van een pasta gemaakt uit rogge meel en water. Werkt goed maar is nogal bewerkelijk.
foto: Frank Stolvoort

Dus alle reden om deze methode eens uit te proberen bij de destillatie van de Lavandin.
Stoomlekjes waren simpel op te lossen door de tape (met een werkhandschoen) even aan te drukken of door over het lek een nieuw stukje tape heen te plakken. Wel kon je na verloop van tijd door de tape heen een beetje lavendelgeur ruiken.
Lavandin zou een grotere opbrengst aan etherische olie moeten opleveren. Tijdens het destilleren was dat eigenlijk al zichtbaar.
De scheitrechter vulde zicht kort nadat het eerste destillaat was overgekomen met een grotere hoeveelheid olie dan ik gewend was. Op woensdag en donderdag heb ik 4 keer een hoeveelheid van 800 gram gedestilleerd. 
De etherische olie heb ik per dag verzameld en gefiltreerd en in druppelflesjes overgebracht.Om de opbrengst te vergroten heb ik het hydrolaat, 15 gevulde wijnflessen met een totaal volume van 12
Liter, in de alambiek gegoten en gedestilleerd. Dat leverde nog eens 5 mL extra aan olie op.
In totaal kwam ik 80 mL lavendelolie dat is omgerekend 2,5% opbrengst van de gedroogde Lavandin.

Ik weet het niet zeker, maar ik denk dat er niet veel in Nederland gekweekte en gedestilleerde lavendelolie te krijgen is!
Een collecters item?

dinsdag 20 juli 2010

Eucalyptus destilleren

Op vrijdag 16 juli was het zover. Ik kon aan de slag met vers ingevlogen eucalyptusbladeren uit Galicie. Gustavo had de bladeren luchtdicht in plastic zakken gedaan en genummerd.
Op vrijdag was het nog niet duidelijk in welke zakken welke eucalyptussoorten zaten. Ik heb daarom besloten om met zak 1 t/m 4 te beginnen.
Het totale gewicht van 2000 gram ging door de bladeren stevig aan te drukken makkelijk in de kolom van de alambiek
Nadat Catharina de alambiek had dichtgesmeerd met roggemeelpasta kon de brander aangestoken worden.
Vlak voordat het water in de ketel begon te koken gebeurde er eigenlijk iets onvermijdelijks! De glazen tafel was niet bestand tegen zoveel hitte van de brander en brak in duizend stukjes.
Gelukkig bleef de schade zodanig beperkt dat we na het opruimen van de scherven de destillatieopstelling weer konden opbouwen. De alambiek had wel een aantal flinke deuken opgelopen.
De twee kilo eucalyptusbladeren (E.globulus) heb ik 2 uur lang laten destilleren.
Het totale volume geproduceerde etherische olie was 18 mL. Met een snelle rekensom kom je dan uit op een opbrengstpercentage van 1%.

De heks eucalypta kwam natuurlijk gelijk op de geur van de verse eucalyptusolie af!
Zij vond het erg lekker ruiken. De opbrengst van de olie heb ik verdeeld over twee flesjes.
De gedestilleerde bladeren zijn daarna verwijderd om met een nieuwe lading eucalyptusbladeren te kunnen beginnen.
De nieuwe lading bladeren zaten in de zakken 5 t/m 8 en hadden een totaalgewicht van 1550 gram. Na 2 uur destilleren kon ik 6 mL olie aftappen. Later bleek dat deze bladeren een mengsel van twee soorten eucalyptus bevatte: E. nitens en E. globulus.
ZATERDAG 17 JULI
 
foto: Frank Stolvoort
Deze dag trok de meeste bezoekers op het Eucalyptusfeest.
foto Frank Stolvoort
Een fotograaf van de lokale krant was langsgekomen en maakte het volgende verslag: http://www.steenwijkercourant.nl/?n_id=154361&s_id=668

Er waren nog genoeg eucalyptusbladeren over voor twee destillaties. Uit een e-mail van Gustavo kon ik lezen dat de zakken 9 t/m 13 E.nitens bevatten en de kleinere zakjes 14 en 15 jonge bladeren van E.nitens.
De bladeren in 9 t/m 13 hadden een totaal gewicht van 3585 gram en paste precies in de alambiek.
Na 3,5 uur destilleren had ik 15 gram olie geproduceerd.
Omgerekend kom je op een opbrengst van ongeveer 0,5% uit. Er was dus een verschil in opbrengst tussen E.globulus 1 % en E. nitens 0,5%. De laatste destillatie van jonge bladeren was eigenlijk niet goed uit te voeren. De hoeveelheid bladeren 320 gram was niet genoeg om etherische olie af te kunnen tappen. De olie ongeveer 0,5 mL bleef namelijk aan de scheitrechter zitten.

foto Frank Stolvoort
Volgens Gustavo kwamen de opbrengsten aan olie die ik tijdens twee dagen destilleren had gevonden aardig overeen met de literatuurwaarden:

Your results for E. globulus are similar to those quoted by Bosisto today: 0.75 to 1.25% richness in crude oil. Lower than what is quoted in scientific literature, but there is always a difference between fully controlled laboratory conditions and industrial operations (even if at a small scale). Your results for E. nitens are useful too.



Eucalyptusfeest in Steenwijkerwold

Kwekerij de Groene Prins en Eucalyptuskwekerij Koala organiseerde een Eucalyptusfeest op 16 en 17 juli.
Tijdens deze twee dagen zou ik een demonstratie geven van het destilleren van eucalyptusbladeren.















Steenwijkerwold ligt niet naast de deur dus zat er niets anders op dan de alambiek en toebehoren goed in te pakken en met fiets en al per trein naar Steenwijk af te reizen.
Het Eucalyptusfeest werd gehouden op het terrein van Kwekerij De Groene Prins aan Kwikkels 3 in Steenwijkerwold. Deze kwekerij van Hans Prins is gespecialiseerd in het kweken van exotische planten.

Voor meer informatie over deze kwekerij zie: http://www.degroeneprins.nl/
Naast rondleidingen waren er tal van andere activiteiten georganiseerd klik op http://www.eucalyptuskwekerijkoala.nl/eucalyptusfeest.htm voor meer informatie.
Om tijdens de twee dagen de bezoekers wat meer informatie mee te geven had ik een folder gemaakt over de techniek van het stoomdestilleren en over eucalyptusolie zelf.


Wat is Eucalyptusolie en hoe maak je het?


Eucalyptus olie wordt door middel van stoomdestillatie gemaakt van de grootbladige eucaluptus boom ofwel Eucalyptus globulus. Naast deze variant worden ook andere eucalyptus oliën gebruikt, met name de citroen eucalyptus (E. citriodorata), de munt eucalyptus (E. radiata) en de E. polybractea.
Indicatie van de samenstelling:
> 25 % - 1,8 Cineol
5-10 % - Limoneen
3-5 % - alfa Pineen
1-2 % - alfa Terpineol

Eucalyptus wordt in parfums zelden gebruikt omdat het een sterk medicinale geur heeft. Het is in dergelijke gevallen hoofdzakelijk een topnoot. De top is fris met de kenmerkende geur van cineol, in het hart is de frisheid goeddeels verdwenen, maar ontstaan wat groene noten.

Eucalyptus kan in zeep worden gebruikt, het geeft een zekere frisheid, maar dan is wel een sterk fixatief nodig. Verder is het een belangrijke olie in de aromatherapie en ook als huismiddeltje bij verkoudheid. Eucalyptus olie ondersteunt de ademhaling. Ze regenereert het longweefsel, kan slijm oplossen en de afvoer bevorderen. Ook werkt het kalmerend bij stevige hoestprikkels. Op geestelijk gebied werkt het verfrissend en stimulerend. Ze verhoogt het concentratievermogen en ondersteunt het logisch denken.

Eucalyptus olie wordt vaak gebruikt in medicatie voor de luchtwegen, astma, bronchitis, verkoudheid en keelontsteking.

Verder is eucalyptus olie een van de krachtigste natuurlijke ontsmettingsmiddelen dat vaak wordt toegevoegd aan schoonmaakmiddelen.

Veiligheidsinformatie eucalyptus olie:
Niet gebruiken bij kinderen en zwangere vrouwen. Uitwendig gebruikt is eucalyptus olie (bij verdunning) niet toxisch. Inwendig echter wel, een kleine hoeveelheid van 3,5ml kan al fataal zijn.

Let op! essentiële oliën zijn sterk geconcentreerd. Gebruik ze daarom nooit puur op de huid tenzij expliciet staat vermeld dat dit wel kan. Voor inname van etherische oliën of andere specifieke medicatie raden wij aan een bevoegd aromatherapeut te raadplegen.

Eucalyptus olie is irriterend voor de ogen, de huid en de luchtwegen. Verder ontvlambaar, dus pas op met aromabranders: zorg dat hier voldoende water in zit. Bij het verslikken kan longschade ontstaan. De olie bevat limoneen, een stof waar sommige mensen allergisch op reageren.

STOOMDESTILLATIE

Stoomdestillatie is een chemische scheidingsmethode die wordt gebruikt voor de zuivering van stoffen. Deze methode werd voor het eerst (in de middeleeuwen) toegepast door de Arabieren die stoomdestillatie gebruikten voor het maken van etherische olie.


Een belangrijke toepassing van stoomdestillatie is de extractie van etherische oliën. Hierbij wordt stoom door een vat met de te verwerken plantendelen geleid. De stoom koelt vervolgens af en condenseert. De vluchtige bestanddelen van de plant gaan met de stoom mee en condenseren ook. Een deel van deze vluchtige bestanddelen lost op in het water en een deel niet, dit scheidt zich af. Omdat dit niet in wateroplosbare deel meestal lichter dan water is blijft het op het water drijven en kan daar worden afgegoten, dit noemt men de etherische olie. Het water noemt men hydrolaat. Dit hydrolaat kan in eerste instantie gebruikt worden bij de bestrijding van ademhalingsproblemen, infecties van de bovenste luchtwegen, verkoudheid, griep, hoesten en hooikoorts allergiën. Goed om te gorgelen, als mondspoeling of om een hoestsiroop te maken, indien nodig met 1 druppel e.o. Niet voor gebruik bij kinderen. De stabililteit van het hydrolaat is niet bekend. Houdbaar tot 18 maanden mits op een koele plek bewaard, invriezen kan ook.

Belangrijk voor het destillatieproces is de verdeling van het plantenmateriaal. De celwanden van sommige planten zijn heel dun, zodat stoom, water, oplosmiddelen, goed kunnen penetreren. Andere materialen moeten worden geprepareerd. Zijn de materialen geprepareerd, dan moet de destillatie meteen beginnen in verband met de vluchtigheid van het materiaal.







                                                       http://www.indekoperenketel.blogspot.com/

maandag 19 juli 2010

Eucalyptus

De etherische olie die van eucalyptus gemaakt wordt kennen de meeste mensen van de geur van schoonmaakmiddelen of bijvoorbeeld van dampo. Om aan eucalyptusbladeren te komen heb ik vorig jaar contact gezocht met eucalyptuskwekerij Koala in De Pol gemeente Steenwijk.

In het voorjaar las ik op de site van de kwekerij (http://www.eucalyptuskwekerijkoala.nl/ ) dat er een Eucalyptusfeest georganiseerd  zou worden. Ik heb Mary Rouw van de kwekerij aangeboden om tijdens deze twee dagen een demonstratie te geven van de stoomdestillatie van eucalyptus-
bladeren.
Omdat er niet voldoende Eucalyptusbladeren beschikbaar zouden zijn van de kwekerij had Mary al contact gezocht met een Spaanse bosbouwdeskundige gespecialiseerd in Eucalyptus. Deze bosbouwingenieur, Gustavo Iglesias, werkt voor GIT forestry-consulting SL een organistie die actief is in Noord-West Spanje en Portugal. Meer info over deze organisatie kan je vinden op: http://www.git-forestry.com/
Gustavo heeft ervoor gezorgd dat er op tijd voldoende vers geplukt Eucalyptusblad aanwezig was om tijdens het Eucalyptusfeest te destilleren.
De bladeren waren afkomstig van twee soorten: Eucalyptus globulus en Eucalyptus nitens.
Omdat het eucalyptusblad eigenlijk vers geplukt gedestilleerd moet worden zijn de in totaal 10 kg bladeren per luchtpost verstuurd. Na aankomst in Nederland zijn de luchtdicht verpakte en afgewogen bladeren in de koelkast opgeslagen om het verlies aan etherische olie zo veel mogelijk te beperken.

dinsdag 13 juli 2010

10 en 11 juli Lavendel liefhebbersdagen


Dat was de titel van een weekend met veel bloeiende lavendel en kraampjes die Kwekerij Bastin had georganiseerd. De kwekerij ligt in Aalbeek een klein dorpje  in de buurt van Valkenburg (Zuid-Limburg).
Er stonden vele gekweekte soorten lavendel met name van de Lavandula angustifolia. Ook de insecten hadden de bloeiende lavendel gevonden want het gonste van de vlinders en hommels.

Naast de bloemenpracht die deze kweekerij vooral rond deze tijd te zien geeft had ik nog een reden om hier een keer te kijken. Een van de standhouders waren namelijk mensen van het kruidencentrum 'De Sprenk". Dit kruidencentrum is één van de vier in Nederland die een herboristenopleiding verzorgen. Als je daar meer informatie over wilt hebben klik dan op http://www.desprenk.nl/ .
In het programma van deze lavendeldagen was aangekondigd dat De Sprenk een demonstratie zou geven in het destilleren van lavendel. Het leek me bijzonder leerzaam om eens te kijken op welke manier dat gedaan zou worden. Helaas ging dat vanwege het hete weer niet door.
Gelukkig nam Max van het kruidencentrum alle tijd om uit te leggen hoe deze stoomdestillatie werkt.
Het principe van stoomdestillatie is natuurlijk hetzelfde. Bij deze opstelling wordt de stoom gegenereerd door


een fluitketel verwarmd door een kookplaat. De stoom komt via een leiding in een koperen vat gevuld met lavendel. De stoom neemt de olie uit de plantendelen mee en wordt afgekoeld met een rechte (Liebig) koeler. Max had zelf een florentijnse vaas gemaakt om de hydrolaat en olie van elkaar te scheiden.
In het blauwe flesje komt de olie terecht en via het koperen pijpje rechts loopt het hydrolaat uit de florentijnse vaas. Belangrijk voordeel van deze manier van destilleren is dat je niet met open vuur hoeft te werken. Verder heeft Catharina nog gebruik gemaakt van de gelegenheid om van verschillende etherische oliën op alcoholbasis een anti-insectenmiddel te maken. Ze koos voor: geranium- cederhout en mandarijnolie.