koelemmer foto Frank Stolvoort

dinsdag 23 augustus 2011

Workshop lavendelolie destilleren

Op zaterdag 20 augustus heb ik een workshop lavendel destilleren gegeven. De twee deelnemers hebben tijdens deze workshop lavendel kunnen destilleren die ik eind juni in Ulvenhout had geknipt.
Er was zo'n 4 kg gedroogde lavendel beschikbaar.
Tijdens de workshop is eerst begonnen met het vullen van de ketel, het vullen van de koelemmer met warm water en het afplakken van de ketel. Daarna kon de brander aangestoken worden.
Ondertussen tijdens het opwarmen van het water had ik voldoende tijd om de cursisten het een en ander uit te leggen over lavendel en de techniek van het stoomdestilleren.
Uitleg over de werking van een alambiek
Na het overkomen van het eerste destillaat is er ruim 2 uur gedestilleerd.
florentijnse vaas
Om de etherische olie te scheiden van het hydrolaat heb ik
weer gebruik gemaakt van een florentijnse vaas. De cursisten
hebben kunnen waarnemen dat de geur tijdens de destillatie veranderde.
In het begin voordat er nog destillaat overkwam was een licht
bloemige lucht te ruiken, daarna werd de geur steeds zwaarder. Goed destilleren is dus ook goed ruiken!
Er is in totaal plm 100 mL etherische olie gedestilleerd. De olie is overgebracht in een een scheidtrechter.
Het vullen van de druppelflesjes met de lavendelolie
De etherische olie is verdeeld onder de deelnemers.  Ieder kon 30 mL etherische olie meenemen als welriekend aandenken aan de workshop. Reactie van Marion één van de cursisten:
'Het kunnen beleven van het hele destileer proces vond ik echter reuze! '
Tijdens het schoonmaken van de destilleerketel kwam ik erachter dat er nogal wat knoppen en bloemen van de lavendel door het rooster heen gevallen waren.
ketel na het destilleren
Om dit bij een volgende destillatie van lavendel te voorkomen is het misschien handig om een stukje gaas of vitrage over het rooster heen te leggen. Al doende, ook tijdens een workshop, leert men!

zondag 7 augustus 2011

Dennenscheren in de Chaamse bossen


Om aan takjes met dennennaalden te komen ga ik naar de Chaamse bossen. Toen ik het onderstaande artikel in het dagblad Trouw las besefte ik dat voor deze activiteit een werkwoord bestaat: dennenscheren
bron: Trouw zaterdag 16 juli 2011 klik op de afbeelding om hem te vergroten
Op donderdag 4 augustus ben ik dus gaan dennenscheren. Ik heb me beperkt tot kleine boompjes en in totaal 4 klapkratten met takjes verzameld.
De inhoud van 4 klapkratten zouden genoeg moeten zijn om de volledige capaciteit van de ketel te benutten.
Omdat het verkleinen van deze hoeveelheid takjes nogal een langdurige bezigheid zou worden heb ik een tweede hands hakselaar aangeschaft. Dit apparaat maakt met veel lawaai snippers van de takken en takjes.
Tijdens het werken met deze hakselaar kwam ik er wel achter dat het apparaat geschikter is voor takken dan voor dunne twijgjes. Uiteindelijk heb ik 3 kg gehakselde grove den en  7 kg niet gehakselde grove den in de destilleerketel overgebracht.
Een hoge opbrengst etherische olie kon ik bij deze destillatie niet verwachten in verband met de tijd van het jaar. Robert Scheidel (essential oil company) had mij al gemailed dat voorjaar en najaar de beste tijden zijn. Mijn doel was dan ook om de ketel volledig gevuld met plantenmateriaal te testen.
Bij het destilleren heb ik een florentijnse vaas gebruikt om etherische olie en hydrolaat te scheiden.
Het was niet mijn bedoeling om hydrolaat te maken. Voor het maken van hydrolaat zoals ik in mei gedaan had kan je het beste in koper destilleren.
florentijnse vaas
Ik had de destilleerketel gevuld met 35 liter warm water. Het duurde toch nog een uur na het aansteken van de brander voordat het eerste destillaat uit de koelemmer druppelde.
Al vrij snel, bij een temperatuur van 38 graden Celcius, was er een vluchtig bestanddeel van de olie waarneembaar. De geur is het beste te omschrijven als fruitig. Deze geur ging tijdens de destillatie over in een pineen (dennengeurachtig) lucht.
Na twee uur en ongeveer twintig minuten ben ik gestopt met destilleren. De hele destillatie opstelling heb ik afgedekt en een nacht laten staan. Dit om te kijken of ik de volgende dag nog wat meer olie uit de dennennaalden kon halen.
Door de dennennaalden een nacht te laten weken zou volgens Robert Scheidel het beschermende waslaagje van de naald verdwijnen, waardoor er meer etherische olie gedestilleerd zou kunnen worden. Ik heb de naalden en takjes nog circa 1 uur gedestilleerd.
voordat de destillatie op gang komt is er al geur waar te nemen bij de uitloop van de koelemmer.
Voordat de destillatie op gang kwam was er bij 44 graden Celcius al een pineen/kruidige lucht waarneembaar. De beide destillaties hebben in totaal 25 mL olie opgeleverd.

De tweede destillatie leverde ca 2,5 mL op. Dat is 10% van de totale opbrengst.
Weinig als je bedenkt dat ik ruim 10 kg grove den heb gebruikt.
Grove den na de destillatie
Wel te verklaren gezien de tijd van het jaar en het relatief kleine aandeel dennennaalden ten opzichte van de takjes.
ketel schoonmaken
Na het destilleren is het tijd om de koelemmer en destilleerketel schoon te maken. Het residue in de destilleerketel is altijd gekleurd. In dit geval van kleurstoffen uit de grove den.
Catharina heeft 10 liter van dit residue gebruikt bij het wolverven.
wol in het verfbad
Voor het verfbad heeft ze ligusterbladeren en jonge takjes, brandnetel met bloeiwijzen, zevenblad en uitgebloeide bloemen van de vlinderstruik. Misschien heeft dit afval van de destillatie nog een nuttige toepassing!