koelemmer foto Frank Stolvoort

zaterdag 22 november 2014

Walnotenolie maken

Ongeveer een jaar geleden heeft een groepje 5 havo leerlingen van mijn school zonnebloemolie gemaakt.
http://indekoperenketel.blogspot.nl/2013/12/zonnebloemolie-maken.html
Hiervoor is een oliepers van piteba www.piteba.com gebruikt.
Ik was eigenlijk wel benieuwd of het redelijk te doen is om met deze pers ook walnotenolie te maken.
Hiervoor heb ik in het dorp 3 kg vers (in Zuid-Limburg) geraapte walnoten gekocht.
Het was nog een hele klus om de walnoten te kraken.Uiteindelijk hield ik 1 kg gepelde walnoten over.
Deze gepelde walnoten heb ik een week later meegenomen naar de destilleerwerkplaats om er olie uit te persen. Na wat voorbereidingen, zoals het goed vastschroeven van de pers aan de werktafel, kon ik aan de slag.
Ik had al wat aanvullende informatie gelezen over het persen van olie met de piteba-pers in een artikel in landleven http://www.landleven.nl/Culinair/Algemeen/2014/8/Zelf-olie-persen-1586070W/
Uit onderstaande tabel kon ik opmaken dat walnoten een hoge opbrengst aan olie geven.
bron: www.landleven.nl
Voor het persen moet de persbuis eerst opgewarmd worden met behulp van een olielampje.
Aanvankelijk leek het persen zonder problemen te verlopen. Er was een goede scheiding tussen de olie die druppelsgewijs in uit de persbuis kwam en de perscake die door de gaten in de afsluitdop kwam.
Maar na verloop van tijd bleef de olie in de persbuis zitten. Na het leeghalen van de buis en het verwijderen van de perscake uit de afsluitdop van de pers ben ik opnieuw gestart met hetzelfde resultaat tot gevolg.
Deze procedure heb ik een aantal malen gevolgd totdat ik ongeveer 150 mL olie had geperst. Gevolg was wel dat er nogal wat olie gemorst is. Er zijn twee oorzaken mogelijk dat het walnotenolie maken niet helemaal gelukt is. Ik was bezig in een onverwarmde ruimte, dus het kan zijn dat de persbuis niet goed op temperatuur was. Koude olie is dikker dan warme olie. Een tweede oorzaak kan zijn dat de walnoten nog te vers waren om te persen.
Volgens het artikel in 'landleven' geeft gekleurde lampenolie een warmere vlam vergeleken met kleurloze lampenolie. Ik heb in ieder geval genoeg walnoten overgehouden om het een volgende keer uit te gaan proberen.
Cheesecake met walnotenperscake
De olie moeten we eerst laten bezinken voordat hij gebruiksklaar is. Catharina heeft dezelfde dag wat perscake van de walnoten gebruikt voor op de cheescake.

recept van cheesecake van Karin Luiten:

  • Deeg
    150 g zelfrijzend bakmeel
    100 g boter (kamertemperatuur)
    50 g witte basterdsuiker
    snufje zout
    Doe meel, boter in stukjes, suiker en zout in een kom. Voeg 1 eetl koud water toe en kneed met de hand snel tot een soepel, vrij zacht deeg. Laat in koelkast een half uur rusten. Klem een stukje bakpapier op de bodem van een springvorm en vet in met wat extra boter. Duw het deeg dun uit op de bodem en maak een opstaand randje. Zet terug in de koelkast en maak de vulling.
  • Vulling
    1 bakje ricotta
    2 bakjes roomkaas naturel
    100 g witte basterdsuiker
    3 eieren
    Klop eieren en suiker 5 minuten tot licht en mousse-achtig. Doe ricotta en roomkaas (allebei op kamertemperatuur) erbij. Mis tot een glad, luchtig geheel. Giet in de taartvorm. Bak iets midden onder het midden van de oven in 1 uur gaar. Ik deed na een half uur de walnotenpulp op de taart.
  • woensdag 22 oktober 2014

    Analyse Zeeuwse lavendelolie

    Ik heb dit jaar in opdracht van een workshopdeelnemer lavendel mogen destilleren. http://indekoperenketel.blogspot.nl/2014/08/lavendel-destilleren-in-opdracht.html
    Het ging hier om Lavandula angustifolia 'Hidcote' een cultivar die veel in tuinen is aangeplant.
    Lavandula angustifolia bron: wikipedia uit:Köhler–s_Medizinal-Pflanzen
    Mijn opdrachtgever vond het interessant om de olie te laten analyseren op de samenstelling.
    Ik was zelf eigenlijk ook wel benieuwd naar de samenstelling, omdat ik in 2012 en 2013 ook lavendelolie van Nederlandse bodem heb laten analyseren. De analyse van de lavendelolie uit Nieuw-Tonge (Zeeland) gaf dan ook voor mij een verrassende samenstelling te zien.



    ANALYSE RESULTATEN LAVENDELOLIE Nieuw Tonge 2014

    soort stof
    stofnaam
    massapercentage





    Ulvenhout 2012
    Chaam 2013
    Nieuw-Tonge 2014
    iso norm
    monoterpeen
    Limoneen
    2,11%
    1,26
    2,06
    <1 span="">
    oxide
    1,8 - cineol
    5,75 %
    0,40
    1,57
    <3 span="">
    monoterpeen
    cis / trans ocimeen
    6,78%
    4,91
    4,87
    1,0 -10,0
    ester
    oct-1-en-3-yl acetaat
    2,15%
    2,19
    0,87

    alcohol
    linalool
    19,45%
    23,94
    5,67
    20,0-43,0
    ester
    linalylacetaat
    22,17%
    29,19
    45,74
    25,0-47,0
    sesquiterpeen
    beta-caryophylleen
    2,32%
    2,64
    2,95

    fenol-alcohol
    terpineen-4-ol
    11,18%
    12,36
    0,31
    < 8,0
    ester
    lavendulyl acetaat
    2,48%
    3,35
    7,94
    <8 span="">
    sesquiterpeen
    E-beta-farneseen
    3,61
    2,46
    0,92

    ester
    geranylacetaat
    1,59%
    0,68
    0,81


    117 stoffen met een percentage lager dan 1,5%





    totaal
    100%
    100%
    100%

     

    Wat opvalt is het opmerkelijk lage linaloolgehalte en ook een laag terpineen-4-ol gehalte. Deze laatste stof maakte de lavendelolie die ik in 2012 en 2013 had gemaakt zo bijzonder vanwege z'n schimmeldodende eigenschap.
    Analyse (deel gaschromatogram)  Chaamse lavendelolie 2013
    Verder zit er wel een behoorlijke hoeveelheid linalylacetaat in. Daniel Dantien van Pyrenessences heeft de samenstelling van de olie ook getoetst aan een norm, de zogenaamde ISO 3015 : 12/2004 norm. Het is een norm die gehanteerd wordt voor lavendelolie van andere herkomst. Dat deze lavendelolie afwijkt van deze norm is eigenlijk niet zo verwonderlijk, we hebben hier te maken met een ander klimaat dan in (Zuid) Frankrijk.
    bestanddelen in lavendelolie in een lage concentratie
    Op internet vond ik een analyse van olie van Lavandula angustifolia (English lavender) die ook afweek van deze norm. Voor exacte gegevens zie: http://www.flor-esser.com/pdf/cromato_lavanda_inglesa.pdf
    Conclusie was hier: het linalylacetaat gehalte is te laag en het linalol gehalte te hoog. Deze afwijkingen zeggen op zich niet zo heel veel over de kwaliteit van de olie. Zo was de olie die ik in 2013 had gedestilleerd, op basis van de samenstelling, een prima door aromatherpeuten te gebruiken olie, juist door een afwijkend terpineen-4-ol gehalte.
    Lavendeloogst in 2012 bij een lavendelkwekerij
    De lavendelolie uit Nieuw-Tonge zal op basis van de samenstelling een mindere kalmerende werking hebben, maar is wel antiseptisch en zuiverend door de aanwezigheid van limoneen. Verder vonden Catharina en ik de olie na een maand rijpen heerlijk ruiken. Lijkt mij toch ook wel een eigenschap die lavendelolie moet hebben.

    maandag 20 oktober 2014

    OPEN KETEL in Gilze

    Gistermiddag hield ik een OPEN KETEL in Gilze NB. Ik moet eigenlijk zeggen onder Gilze, want de destilleerwerkplaats die ik op feestelijke wijze heb kunnen openen, ligt buiten de bebouwde kom in een mooie landelijke omgeving. De ruimte, een deel van een leegstaande varkensstal, is een ideale plek om mijn destilleeractiviteiten verder te kunnen ontplooien. Ook heeft de ruimte een perfecte ventilatie om planten te drogen voordat ze in de ketel verdwijnen om gedestilleerd te worden.
    Ik ben dan ook meer dan blij dat de eigenaar van de stal, Corné, mij deze ruimte beschikbaar heeft gesteld!
    Na jarenlang in mijn achtertuin te hebben gedestilleerd, workshops gegeven te hebben, is het mooi dat ik een eigen plek heb. Er is nu een destilleerplek voor binnen en buiten! Reden voor een OPEN KETEL feestje en natuurlijk een kleine rondleiding voor familie en genodigden.
    rondleiding door de destilleerwerkplaats
    foto: Eurofysica Den Bosch
    Om de feestvreugde te verhogen heb ik een kleine destilleeropstelling gebruikt om wat lavendelbloemen te destilleren. Volgens een aantal bezoekers was de lavendel hierdoor al op tientallen meters afstand van de destilleerwerkplaats te ruiken.
    Blije gezichten tijdens de OPEN KETEL
    Catharina en ik kunnen het eigenlijk niet geloven dat we een eigen plek hebben met veel meer mogelijkheden dan een doorsnee achtertuin van een rijtjeshuis. Dat zal zeker zijn weerslag hebben op de type activiteiten en workshops die we volgend jaar gaan organiseren!
    zonsondergang achter de destilleerwerkplek


    zaterdag 9 augustus 2014

    Marokkaanse munt destilleren

    Tijdens mijn bezoek aan Frank Radder van www.puur-aroma.com, ruim een week geleden, heb ik ook 3 zakken maaisel van de Marokkaanse munt ( Mentha spicata Maroccan) meegenomen.
    Mentha spp
    Thuis heb ik de 20 kg munt in gaasbakken te drogen gelegd. Het vooraf wegen is belangrijk om een beeld te krijgen van wat de opbrengst aan olie is.
    Ik heb de planten ruim een week laten drogen. Volgens mijn informatie is etherische olie gedestilleerd van gedroogde munt langer houdbaar. Toch heb ik begrepen uit een uitzending van de keuringsdienstvanwaarde
    http://keuringsdienstvanwaarde.kro.nl/seizoenen/2011/afleveringen/03-11-2011 dat producenten van natuurlijke muntolie de geoogste munt vers destilleren.
    gedroogde Marokkaanse munt
    Gisteren heb ik gedroogde munt overgebracht in 7 klapkratten zonder de planten al te veel te hoeven beroeren, en vandaag heb ik deze hoeveelheid gedestilleerd.
    Ik moest de munt nogal stevig aandrukken om deze hoeveelheid in de ketel te krijgen. De plant is in gedroogde toestand nogal stug.
    Voor het scheiden van de olie en het hydrolaat heb ik een florentijnse vaas gebruikt. Het destilleren van munt is voor mij eigenlijk nieuw. Het is dus zaak je neus te gebruiken en aan de hand van de geur te bepalen of je zou moeten stoppen met destilleren.
    UItloop van de koelemmer
    Het is dan zaak om je neus bij de uitloop van de koelemmer te houden, en op te schrijven wat je ruikt.
    Zo eenvoudig is dat eigenlijk niet. Wat ik opmerkte was dat de muntlucht van 35 tot 80 graden Celcius steeds sterker werd, en vele meters van de ketel goed te ruiken was.
    Bij de start van de destillatie kwam gelijk ook olie over. De hoeveelheid olie bleef in een gelijkmatige hoeveelheid overkomen. Bij sommige planten, zoals lavendel, neemt tijdens de destillatie de hoeveelheid gevormde olie naar verloop van tijd af.
    Na twee uur destilleren ben ik gestopt. De geur op dat moment was niet onaangenaam of scherp te noemen. Resultaat van de destillatie:  4,5 Liter hydrolaat en ongeveer 15-20 mL olie. Wat de etherische olie betreft is dat een opbrengst van ongeveer 0,1%.
    Is deze opbrengst aan olie teleurstellend? Ik denk van niet. Mijn ervaring met het destilleren van lavendel is dat de oogsttijd en weersomstandigheden erg belangrijk zijn om tot een goede opbrengst en kwaliteit te komen. Bij munt moeten de bladeren net voor de bloei in de middagwarmte worden geoogst. Ook is bekend dat de tweejarige plant de beste opbrengst geeft. Als je al deze omstandigheden in acht zou nemen dan moet het mogelijk zijn om bij gedroogde munt op een opbrengst van 05 - 1,0 % uit te komen.
    flessen klaar om te vullen met munthydrolaat
    Het mag duidelijk zijn dat bij een kwekerij van biologisch geteelde aromatische planten, zoals die van www.puur-aroma.com, heel andere criteria gelden als het gaat om het maaien van de planten. Ik ben daarom in ieder geval blij dat ik vandaag heb kunnen ervaren hoe het is om zo'n grote hoeveelheid munt te kunnen destilleren. En wie weet is deze olie van een bijzondere kwaliteit

    woensdag 6 augustus 2014

    Lavendel destilleren in opdracht

    IMG-20140715-WA0000.jpg weergeven in diavoorstelling  IMG-20140714-WA0000.jpg weergeven in diavoorstelling
    Een workshopdeelnemer van dit jaar, Leendert de Leeuw, kwam met het verzoek om lavendel voor hem te destilleren. Het ging om ongeveer 3/4 kuubkist Lavendula angustifolia var. hidcote. Dat leek me wel een interesante klus, ditmaal lavendelolie te maken van Zeeuwse bodem.

    Afgelopen zaterdag kwam hij 9 vuilniszakken met goed gedroogde lavendel brengen. Bij aanraking van de bloemen rook je een zoetige bloemenlucht. Ik was eigenlijk wel benieuwd  of de opbrengst aan etherische olie van deze cultivar hetzelfde zou zijn als L.angustifolia var. littele Lady die ik vorig jaar gedestilleerd heb.
    gedroogde L.angustifolia var hidcote
    Om de 9 vuilniszakken te verwerken had ik 3 destillaties nodig. Gisteren ben ik met de eerste twee begonnen. Er paste inderdaad 3 vuilniszakken gedroogde lavendel in de ketel.
    Na het aansteken van de brander onder de ketel en voordat het eerste destillaat overkwam rook ik het volgende:
    38graden Celcius  heel fijn bloemige geur
    70 graden Celcius sterk fruitig alcoholische geur
    Bovenstaand filmpje is genomen op het moment dat het eerste destillaat overkwam.
    Bij deze destillatie was de geur krachtig aanwezig door vluchtige niet gecondenseerde aromatische bestanddelen uit de lavendel. Eigenlijk krachtiger dan ik vorig jaar bij het destilleren van L.angustifolia var. little Lady had geroken.
    scheiden van olie en hydrolaat met een florentijnse vaas
    Na 1,5 uur destilleren ben ik even gestopt om de zich verzamelde olie uit de florentijnse vaas te halen. Ik had op dat moment 30 mL olie gedestilleerd.
    In totaal heb ik de lavendel 2 uur gedestilleerd met een uiteindelijke opbrengst van 40 mL. Dat is een veel lagere opbrengst dan ik vorige jaar had. Het is wel opvallend dat er in het laatste half uur nog 25% van de aanwezige olie overkomt.
    lavendel na de destillatie
    De lavendel is na de destillatie natuurlijk gloeiend heet, dus even laten afkoelen is wel verstandig! Na het verwijderen van de lavendel en het vullen van de ketel en een uur na de eerste destillatie kon ik gaan starten met een tweede destillatie.
    Een gevulde destilleerketel
    Bij deze destillatie had ik veel meer losse lavendelbloemen in de ketel kunnen stoppen. Dus de opbrengst zou deze keer wel wat hoger moeten zijn dan 40 mL.
    Dat klopte ook na 2 uur en 15 minuten had ik op plm 80 mL lavendelolie gedestilleerd.
    Na deze twee destillaties waarmee ik een complete werkdag bezig geweest was, besloot ik om de volgende dag de rest van de lavendel te destilleren. De geproduceerde lavendelolie heb ik verzameld in een scheitrechter.
    De derde destillatie leverende ongeveer 40 mL olie op. In totaal had ik zo'n 150 mL olie in de scheitrechter verzameld.
    Een opbrengstpercentage kan ik niet geven, omdat het snoeigewicht van de lavendel onbekend is. De opbrengst is minder hoog vergeleken met L.angustifolia little Lady. Een beoordeling van de kwaliteit van de olie laat ik graag over aan een deskundige aromatherapeut, tenminste als de olie 1 maand gerijpt heeft.

    maandag 4 augustus 2014

    Synergische destillatie van citroenmelisse met citroengras

    Afgelopen vrijdag 1 augustus heb ik na de destillatie van citroengras nog een destillatie uitgevoerd. Een zogenaamde synergische destillatie ook wel co-destillatie genoemd van citroengras. 
    half gedroogde citroengras
    Dit las ik op  www.gielenaroma.nl over een synergische destillatie:
    Om een betaalbare melisse-olie te maken, wordt deze samen met lemongrass gedistilleerd. Een goede kwaliteit synergisch destillaat melisse-olie moet dan wel minstens 20% echte melisse bevatten. We spreken dan van een synergisch distillaat.
    Ik had afgelopen donderdag bij de kwekerij van Frank Radder www.puur-aroma.com ook 4 kg citroengras maaisel meegenomen. De citroengras die ik half gedroogd had moet voor de destillatie wel eerst verkleind worden.
    Ik dacht slim en snel te zijn door het citroengras in een keukenmachine fijn te snijden. Helaas dat lukte niet. Dan maar met de hand. Ik heb uiteindelijk 2 kg citroengras met een snoeischaar in kleinere stukjes geknipt.
    De destilleerketel heb ik volledig gevuld met 14 kg citroenmelisse en 2 kg citroengras.
    Destilleerketel klaar voor de destillatie
    Na het aansteken van de brander rook ik bij 30 graden Celcius een sterke citroenachtige lucht. Bij het overkomen van het eerste destillaat was meteen al duidelijk te zien dat er meer olie meekwam. Dit is niet zo gek want citoengras bevat in tegenstelling tot citroenmelisse een veel hogere concentratie etherische olie.
    Ter vergelijking: citroengras max. 2% en citroenmelisse max 0,012%
    kort na het overkomen van het eerste destillaat
    Het hydrolaat was troebel en bleef gedurende de hele destillatie troebel. De olie veranderde van kleurloos naar heel licht geel van kleur. De sterke citroengeur bleef overheersen.

    Tijdens de destillatie bleef de temperatuur in de top van de ketel rond de 96 graden Celcius hangen. In de top van de ketel verzameld zich de stoom met de aromatische stoffen uit het plantmateriaal.
    Na 1 uur en 45 minuten destilleren ben ik gestopt. In de scheitrechter had zich tijdens deze co-destillatie zo'n kleine 10 mL etherische olie verzameld. Tijdens de destillatie heb ik 3 liter hydrolaat afgetapt.
    De `melisse-olie` die ik bij deze destillatie heb gemaakt voldoet niet helemaal aan de defenitie, maar ik ben toch benieuwd hoe een geoefende aromatherapeut mijn olie beoordeeld!
    Na deze twee destillaties was de ruim 40 kg citroenmelisse niet meer vers te noemen, en niet geschikt voor meer destillaties. Om deze superkwaliteit op de composthoop te gooien vond ik eigenlijk wel zonde. Gelukkig heb ik op facebook via de groep praktische permacultuur https://www.facebook.com/groups/praktische.permacultuur/ iemand blij kunnen maken met deze hoeveelheid citroenmelisse van biologische kwaliteit. De komende week wacht mij nog een destillatie van gedroogde Marokkaanse munt, Citroengras en citroenverbena.