Samenstelling etherische olie uit sinaasappelschillen

In mijn vorige artikel schreef ik over het destilleren van sinaasappelschillen. We hebben tijdens het oogstfeest op zondag 25 oktober uit 33 Kg sinaasappelschillen 100 mL etherische olie gedestilleerd.

Citrus Sinensis  var. Valencia late

Uit de literatuur en door een aantal analyses die IFF voor leerlingen van mijn school heeft uitgevoerd weet ik dat het voornaamste bestanddeel van de olie limoneen is.

Uit: The Chemistry of Essential Oils Made Simple van David Stewart

Ik vond het toch interessant om de samenstelling van de olie te laten analyseren. Afgelopen zaterdag kreeg ik de analyseresultaten binnen.

Peak	RT (min)	Compound name	%	Norm (%)	Allergens (%)
5	13,3	b-MYRCENE	1,75	1,50 – 3,50
8	16,2	LIMONENE	93,99	93,0 – 96,0	93,99
17	20,7	OCTANAL	0,23	0,10 – 0,40
18	27,6	NONANAL	0,05	0,01 – 0,06

                                een deel van de samenstelling in % uitgedrukt

Het percentage limoneen, bijna 94%, is inderdaad hoog. Zelfs hoger dan David Stewart in zijn boek aangeeft als bovengrens. Pyrenessences die de analyses heeft uitgevoerd detecteerde met de gaschromatograaf 68 verschillende stoffen.

De eindconclusies was dat de olie qua samenstelling voldoet aan de ISO 3140 : 05-2011 norm voor zoete sinaasappel. De olie voldoet aan deze norm als de analyse laat zien dat de stoffen binnen een bepaald percentage liggen. Voor limoneen is dat tussen de 93 en 96 %. 

Mocht je interesse hebben in meer analyse-resultaten stuur dan een mailtje met een verzoek om wat meer achtergrondinformatie naar  indekoperenketel@gmail.com .

Sinaasappelschillen destilleren

Citrus sinensis var. Valencia late

Voor het oogstfeest waarmee we afgelopen zaterdag en zondag het seizoen hebben afgesloten was ik op zoek naar een restprodukt, zeg maar afval, waar olie uit te destilleren valt. Dat restprodukt had ik al gauw bedacht. Bijna ieder jaar heb ik eindexamenleerlingen die in het kader van hun profielwerkstuk sinaasappelschillen destilleren.    Uit ongeveer 400 gram schillen halen ze dan ongeveer 4 mL etherische olie.

Willem-Jan en Rose-Marie Peeters van tuinderij Peeters

De leverancier van sinaasappelschillen was al gauw gevonden. Bij Tuinderij Peeters konden we afgelopen zaterdag 4 klapkratten met sinaasappelschillen van de Valancia late ophalen. Zij hadden de schillen die die de afgelopen week overbleven bij het sinaasappelsap persen in de koeling bewaard.

Voor het vervoer van de volle en zware klapkratten heb ik mijn fietskar maar weer eens van stal gehaald.

Zondagochtend ben ik begonnen met de sinaasappelschillen te verkleinen voordat ze klaar waren om in de destilleerketel te kunnen. Dat was makkelijker gezegd dan gedaan.

Het kostte me toch nog ruim anderhalf uur om de inhoud van 3 klapkratten te verkleinen. Om de opbrengst te verhogen zou fileren van de schillen nog mooier geweest zijn. Misschien een volgende keer met hulp van een aantal vrijwilligers? De etherische olie zit namelijk in het oranje deel van de schil. 

Ik kon in totaal 33 kg (!) sinaasappelsschillen in de destilleerketel kwijt. Na het plaatsen van de deksel van de ketel, het aansluiten op de koelemmer, en het afplakken kon de destillatie beginnen.

 

Het was voor mij de eerste keer dat ik de destilleerketel gevuld had met zo´n grote massa. Bij een met kruiden of naaldboomtakjes gevulde ketel kom ik doorgaans niet verder dan 18 kg. Dat verklaarde dan ook voor een deel dat het 2,5 uur (!) duurde voordat het eerste destillaat uit de koelemmer druppelde.

Het selecte gezelschap aanwezig tijdens het oogstfeest deze zondagmiddag werd zodoende in spanning gehouden. De thermometer kroop tergend langzaam omhoog. Maar hun geduld werd beloond toen de destillatie eenmaal van start ging.

tijdens de destillatie

Er verspreidde zich een heerlijk zoete oranje sinaasappellucht door de destilleerwerkplaats. Er vormde zich al snel een dikke laag etherische olie in de florentijnse vaas die ik gebruikt heb om olie en water van elkaar te scheiden.

florentijnse vaas gevuld met hydrolaat en sinaasappelolie

Na ruim één uur destilleren ben ik gestopt. Uiteindelijke resultaat: 100 mL etherische olie en plm 3 liter hydrolaat. Omdat ik erg benieuwd ben naar de kwaliteit laat ik deze olie analyseren op samenstelling en aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen. Wordt vervolgd dus.

Meewerkdagen indekoperenketel 21, 22 en 23 oktober

Vorige week hebben we 3 meewerkdagen georganiseerd in het nabij gelegen Chaamse bos. Er was een ruime belangstelling en het weer werd met de dag beter. De eerste dag zijn we begonnen met het oogsten van Douglasspar en hebben daarbij ook een stukje van het bospaadje toegankelijker gemaakt.

In de destilleerwerkplaats hebben we de takjes met behulp van een hakselaar kleiner gemaakt.

In totaal gingen er 3 klapkratten gevuld met gehakselde Douglasspar in de destilleerketel.

Na twee uur destilleren hebben we de ketel afgeplakt een nacht laten staan om de volgende dag de destillatie af te maken.
HYDROLAAT VAN GROVE DEN MAKEN.
De tweede dag hebben we met een iets grotere groep Grove Den (Pinus Sylvestrus) geoogst.

Op een mooie open plek in het bos stonden heel veel jonge dennen. Genoeg om er een aantal van te oogsten. Omdat den bij het hakselen wat problemen geeft heb ik gevraagd aan de meewerkers om de dennentakjes in kleinere stukjes te knippen.

Bij aankomst in de destilleerwerkplaats hebben we de takjes eerst gewogen. Er ging in totaal 2 kg aan takjes in de koperen alambiek. Het doel deze dag was om hydrolaat te maken van de Grove Den.

ALAMBIEK 20 liter  foto: Chantal Ruijgrok

Voor het maken van een kwalitatief goede hydrolaat is destilleren in koperen een must.

Deze dag hebben we tegelijkertijd de destillatie van de Douglasspar afgemaakt.

foto: Chantal Ruijgrok

Er was voor de deelnemers dus veel te ruiken en te zien. Het heeft één deelneemster geinspireerd tot het schrijven van een leuk artikel over deze meewerkdag op haar blog http://huis-tuin-en-keuken.blogspot.nl/2015/10/c-workshop-grove-den-destilleren.html  Een aanrader om haar blog eens een keer te bezoeken!

lunchpauze 

Op de derde en laatste meewerkdag hebben we op dezelfde open plek in het Chaamse bos 4 klapkratten met voornamelijk jonge Grove Den geoogst. Tijdens lunchtijd hebben we in totaal 15 kg in kleinere stukken geknipte den in de ketel kunnen stoppen.

vullen van de ketel

ketel afplakken

Bij deze destillatie ging het om het maken van etherische olie. Omdat de hoeveelheid olie nogal afhangt van allerlei factoren waaronder oogsttijd is het interessant om te weten of eind oktober nog geschikt is om olie te maken. Gezien het weer, te koud voor de tijd van het jaar en weinig zon, had ik daar niet zo´n hoge verwachtingen over.

den- en sparhydrolaat

Na drie dagen destilleren met de hulp van enthousiaste meewerkers hebben we de volgende resultaten kunnen boeken:

25 mL Douglasspar olie

20 mL Grove Den olie

2x 750 mL Grove Den hydrolaat (in koper gedestilleerd)

3x 750 mL Douglasspar hydrolaat (in rvs gedestilleerd)

De opbrengsten zijn lager dan bijvoorbeeld de destillaties die ik in het voorjaar van 2011 gedaan heb.

Normaal gesproken kom ik voor Grove Den op een percentage van 0,25% en Douglasspar van 0,5% uit.

Al met al waren het voor Catharina en mij drie waardevolle dagen, inspirerend en zoals we hebben begrepen ook voor de deelnemers! 

foto: Chantal Ruijgrok

Lavendelolie uit droogboeketten

http://www.partyhoevedegeer.nl/

Van twee workshopdeelnemers kreeg ik het aanbod om een aantal zakken gedroogde lavendel op te halen. Deze lavendelboeketten waren nog afkomstig van lavendelboerderij Viva Lavandula waar ik in 2010 lavandin had geplukt. Het was dus uit Nederland afkomstige lavendel. Ik was eigenlijk ook wel benieuwd hoeveel lavendelolie je nog uit droogboeketten kunt halen.

Viva Lavandula juli 2010

Het was wel duidelijk dat het om gedroogde Lavandula angustifolia ging, maar welke variatie was niet meer te achterhalen. Voor deze gelegenheid had ik een workshop op maat georganiseerd waarbij de deelnemer aan de workshop voor het vervoer zorgde van en naar het ophaaladres in de buurt van Roermond.

stoomdestillatieopstelling met externe stoomgenerator

Tot een deel van de inboedel van Viva Lavandula die de mensen hadden overgenomen hoorde een glazen stoomdestillatie opstelling met een externe stoomgenerator (autoclaaf). Heel geschikt voor demonstratie-doeleinden.

De droogboeketten waren de afgelopen 2 jaar opgeslagen geweest in een grote puinzak en hadden al de nodige geur afgegeven. Vroeg vertrokken konden we in de destilleerwerkplaats rond 1 uur in de middag starten met de destillatie van een deel van de lavendelboeketten.

Voor het scheiden van de etherische olie van het hydrolaat heb ik gebruik gemaakt van een florentijnse vaas.

Forentijnse vaas

Na anderhalf uur destilleren ben ik gestopt omdat er zich zichtbaar geen etherische olie meer vormde in de florentijnse vaas. Ik had in totaal plm 18 mL lavendelolie uit de droogboeketten kunnen destilleren.

Dat is voor lavendel niet zo gek veel. Om de opbrengst te verhogen en meer lavendel tegelijkertijd te kunnen destilleren heb ik later in de week de houtige stelen van de boeketten afgeknipt.

Ik hield zo in totaal 4 klapkratten over van de gedroogde lavendel. Dit volume past precies in mijn destilleerketel die een capaciteit van 75 Liter heeft. Ik heb de inhoud van de kratten van tevoren gewogen en noteerde een gewicht van 6 kg.

top van de destilleerketel

Ik heb deze keer 2 uur gedestilleerd om er absoluut zeker van te zijn dat ik alle etherische olie uit de gedroogde lavendel had gehaald. Het resultaat was plm 36 mL heerlijk geurende lavendelolie.

opbrengst lavendelolie van de tweede destillatie

Als ik deze opbrengst vergelijk met bijvoorbeeld de Chaamse lavendel (L.angustifolia var. little Lady) die ik in 2013 heb gedestilleerd waar ik uit 20-24 kg kort gedroogde lavendel plm 200 mL etherische olie haalde. Dat uiteindelijk neer op een opbrengst van 1% van het plukgewicht. Het gewicht van geplukte lavendel (top met bloemen), is mijn ervaring, neemt na een aantal dagen goed gedroogd te zijn 25% in massa af.  

Lavendeloogst Chaam 2013

Stel dat de lavendelboeketten nog verder ingedroogd zijn dan zou de 6 kg die ik gedestilleerd heb staan voor 30 kg plukgewicht. De 36 mL olie zou dan overeenkomen met een opbrengst van 0,12%.

Rekening houdend met variabelen die van invloed kunnen zijn op de olieproductie zoals soort (variatie van L.angustifolia in dit geval), het weer voorafgaand aan de oogst van de lavendel etc. kan je stellen dat gedroogde lavendel na een paar jaar veel van haar etherische olie verliest. 

Etherische olie in gin

Vorig jaar tijdens de opening van de destilleerwerkplaats in Gilze heb ik de bezoekers een flesje Lavandin-olie meegegeven. Deze etherische olie had ik in 2014 gemaakt van Franse lavandin-bloemen uit Sault.

lavandinolie

Anderhalve maand geleden kreeg ik een mailtje van één van de bezoekers, Pieter Rijneveen, met de vraag of ik nog meer lavandinolie beschikbaar had. Ik heb bij Pieter, die in Dordrecht een branderij/distilleerderij heeft, in 2010 een workshop likeurstoken gevolgd.

Tot mijn verrassing begreep ik van Pieter dat hij de lavandinolie gebruikt had in een partij gin. Deze gin had hij gemaakt voor een Belgische opdrachtgever en heet Zoute.

Dit vond ik wel een heel bijzondere toepassing van de etherische olie die ik maak! Zo ben ik voor een klein deeltje ook in de drankensector terechtgekomen. Ik ben geen expert op het gebied van dit gebruik, maar blijkbaar werkt de lavandinolie als een smaakversterker in deze gin. Er zijn andere drankjes waarin het gebruik van etherische olie als smaakmaker voor de hand liggen, zoals bijvoorbeeld sinaasappellikeur.

Cursus likeurstoken: fileren sinaasappelschillen

Als je dat dan doet met gefileerde sinaasappelschillen dan gebruik je de alcohol om de etherische olie uit de schillen te trekken. Er zijn nogal wat planten/kruiden om je drank een pittige smaak mee te geven:

Specerijen	Hoeveelheid (gram / ​​liter)
Sinaasappelschil	50-100
Citroenschil	60-250
Bittere sinaasappelschil	2,5-50
Rozemarijn	0,5-1
Safraan	0,1-0,5
Steranijs	3-20
Kaneel	3-15
Vanille	0.5-2
Laurierblaadjes	0.5-2
Kardamon	4-20
Nootmuskaat	3-6
Piment	3-6
Gember	1,5-12
Kruidnagel	0,6-3
Zwarte peper	2-24

Bron: zelfmaakrecepten.nl 

Voor wie interesse heeft in een cursus likeurstoken, Pieter geeft ze nog steeds. http://www.branderij-distilleerderij.nl/cursus-likeur-stoken/  Als je met jezelf meegerekend 4 mensen voor een bepaalde datum kan regelen dan gaat de cursus door.

Distilleerketel foto: P.Rijneveen

Indekoperenketel op het Strongwingsevent 2015

 http://www.strongwingsevent.nl/

Joyce Alexandra, een collega van mij, organiseerde afgelopen zondag voor de tweede keer het `Strongwingsevent` in onze school het Mgr. Frenckencollege. Vorig jaar had ik tijdens dit event een korte lezing gehouden met de titel `Genezende geuren`. Dit jaar vond ik het leuk om de bezoekers te laten zien en vooral ruiken hoe het stoomdestilleren van lavendelbloemen werkt.

Voor een doorlopende demonstratie had ik gekozen voor een kleine glazen stoomdestillator met een capaciteit van 100 mL om gedroogde lavandinbloemen te destilleren. Deze gebruik ik vaker bij demonstraties omdat het destillatie-proces goed te volgen is.

Het water in de buitenste buis breng je aan de kook met een krachtig verwarmingselement. De stoom die je hiermee genereer gaat via een slangtje door de binnenste buis (100mL) waar je het plantenmateriaal in doet.

Om te voorkomen dat tijdens de destillatie de stoom met de etherische olie zou ontsnappen heb ik in de opstelling een kleine waterkoeler gebruikt. Het water voor de koeler heb ik deze keer via een aquariumpompje uit een emmer met wat ijsblokjes laten rondstromen.

Dat was de eerste keer dat ik ipv een waterkraan te gebruiken voor een koeler gebruik gemaakt heb van dit systeem. Het werkte prima, vooral ook omdat ik voor deze opstellen een relatief kleine koeler nodig had.

Na een aantal uren destilleren was het wel nodig om nieuwe ijsblokjes toe te voegen omdat het water te lauw geworden was.

Tijdens deze dag hebben Catharina en ik het nodige over de activiteiten van indekoperenketel aan de bezoekers kunnen vertellen. Hoe kan dat beter dan door onze etherische olie te laten ruiken!

Tijdens het event was er voor Catharina genoeg tijd om deelnemers te vragen om mee te doen aan community-art in de vorm van een tekening met de titel ´een reis van hoofd naar hart´.

Ook Joyce deed enthousiast mee aan de tekening.

Tijdens de stoomdestillatie van de Lavandin heb ik het hydrolaat en de olie verzameld in een maatkolf. Door de maatkolf aan te vullen met water kon ik de bezoekers van het strongwingsevent de geringe hoeveelheid olie laten zien die gewonnen was.

Genoeg om te zien en te ruiken. Wij vonden het met de belangstelling van de bezoekers en een goede afsluiting met het diner van eten bij kees een waardevolle en inspirerende dag.