koelemmer foto Frank Stolvoort

woensdag 28 oktober 2015

Sinaasappelschillen destilleren

Citrus sinensis var. Valencia late
Voor het oogstfeest waarmee we afgelopen zaterdag en zondag het seizoen hebben afgesloten was ik op zoek naar een restprodukt, zeg maar afval, waar olie uit te destilleren valt. Dat restprodukt had ik al gauw bedacht. Bijna ieder jaar heb ik eindexamenleerlingen die in het kader van hun profielwerkstuk sinaasappelschillen destilleren.    Uit ongeveer 400 gram schillen halen ze dan ongeveer 4 mL etherische olie.
Willem-Jan en Rose-Marie Peeters van tuinderij Peeters
De leverancier van sinaasappelschillen was al gauw gevonden. Bij Tuinderij Peeters konden we afgelopen zaterdag 4 klapkratten met sinaasappelschillen van de Valancia late ophalen. Zij hadden de schillen die die de afgelopen week overbleven bij het sinaasappelsap persen in de koeling bewaard.
Voor het vervoer van de volle en zware klapkratten heb ik mijn fietskar maar weer eens van stal gehaald.
Zondagochtend ben ik begonnen met de sinaasappelschillen te verkleinen voordat ze klaar waren om in de destilleerketel te kunnen. Dat was makkelijker gezegd dan gedaan.
Het kostte me toch nog ruim anderhalf uur om de inhoud van 3 klapkratten te verkleinen. Om de opbrengst te verhogen zou fileren van de schillen nog mooier geweest zijn. Misschien een volgende keer met hulp van een aantal vrijwilligers? De etherische olie zit namelijk in het oranje deel van de schil. 
Ik kon in totaal 33 kg (!) sinaasappelsschillen in de destilleerketel kwijt. Na het plaatsen van de deksel van de ketel, het aansluiten op de koelemmer, en het afplakken kon de destillatie beginnen.
 
Het was voor mij de eerste keer dat ik de destilleerketel gevuld had met zo´n grote massa. Bij een met kruiden of naaldboomtakjes gevulde ketel kom ik doorgaans niet verder dan 18 kg. Dat verklaarde dan ook voor een deel dat het 2,5 uur (!) duurde voordat het eerste destillaat uit de koelemmer druppelde.
Het selecte gezelschap aanwezig tijdens het oogstfeest deze zondagmiddag werd zodoende in spanning gehouden. De thermometer kroop tergend langzaam omhoog. Maar hun geduld werd beloond toen de destillatie eenmaal van start ging.
tijdens de destillatie
Er verspreidde zich een heerlijk zoete oranje sinaasappellucht door de destilleerwerkplaats. Er vormde zich al snel een dikke laag etherische olie in de florentijnse vaas die ik gebruikt heb om olie en water van elkaar te scheiden.

florentijnse vaas gevuld met hydrolaat en sinaasappelolie
Na ruim één uur destilleren ben ik gestopt. Uiteindelijke resultaat: 100 mL etherische olie en plm 3 liter hydrolaat. Omdat ik erg benieuwd ben naar de kwaliteit laat ik deze olie analyseren op samenstelling en aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen. Wordt vervolgd dus.









dinsdag 27 oktober 2015

Meewerkdagen indekoperenketel 21, 22 en 23 oktober




Vorige week hebben we 3 meewerkdagen georganiseerd in het nabij gelegen Chaamse bos. Er was een ruime belangstelling en het weer werd met de dag beter. De eerste dag zijn we begonnen met het oogsten van Douglasspar en hebben daarbij ook een stukje van het bospaadje toegankelijker gemaakt.
In de destilleerwerkplaats hebben we de takjes met behulp van een hakselaar kleiner gemaakt.
In totaal gingen er 3 klapkratten gevuld met gehakselde Douglasspar in de destilleerketel.
Na twee uur destilleren hebben we de ketel afgeplakt een nacht laten staan om de volgende dag de destillatie af te maken.
HYDROLAAT VAN GROVE DEN MAKEN.
De tweede dag hebben we met een iets grotere groep Grove Den (Pinus Sylvestrus) geoogst.
Op een mooie open plek in het bos stonden heel veel jonge dennen. Genoeg om er een aantal van te oogsten. Omdat den bij het hakselen wat problemen geeft heb ik gevraagd aan de meewerkers om de dennentakjes in kleinere stukjes te knippen.
Bij aankomst in de destilleerwerkplaats hebben we de takjes eerst gewogen. Er ging in totaal 2 kg aan takjes in de koperen alambiek. Het doel deze dag was om hydrolaat te maken van de Grove Den.
ALAMBIEK 20 liter  foto: Chantal Ruijgrok
Voor het maken van een kwalitatief goede hydrolaat is destilleren in koperen een must.
Deze dag hebben we tegelijkertijd de destillatie van de Douglasspar afgemaakt.
foto: Chantal Ruijgrok
Er was voor de deelnemers dus veel te ruiken en te zien. Het heeft één deelneemster geinspireerd tot het schrijven van een leuk artikel over deze meewerkdag op haar blog http://huis-tuin-en-keuken.blogspot.nl/2015/10/c-workshop-grove-den-destilleren.html  Een aanrader om haar blog eens een keer te bezoeken!
lunchpauze 
Op de derde en laatste meewerkdag hebben we op dezelfde open plek in het Chaamse bos 4 klapkratten met voornamelijk jonge Grove Den geoogst. Tijdens lunchtijd hebben we in totaal 15 kg in kleinere stukken geknipte den in de ketel kunnen stoppen.
vullen van de ketel


ketel afplakken
Bij deze destillatie ging het om het maken van etherische olie. Omdat de hoeveelheid olie nogal afhangt van allerlei factoren waaronder oogsttijd is het interessant om te weten of eind oktober nog geschikt is om olie te maken. Gezien het weer, te koud voor de tijd van het jaar en weinig zon, had ik daar niet zo´n hoge verwachtingen over.
den- en sparhydrolaat
Na drie dagen destilleren met de hulp van enthousiaste meewerkers hebben we de volgende resultaten kunnen boeken:
25 mL Douglasspar olie
20 mL Grove Den olie
2x 750 mL Grove Den hydrolaat (in koper gedestilleerd)
3x 750 mL Douglasspar hydrolaat (in rvs gedestilleerd)
De opbrengsten zijn lager dan bijvoorbeeld de destillaties die ik in het voorjaar van 2011 gedaan heb.
Normaal gesproken kom ik voor Grove Den op een percentage van 0,25% en Douglasspar van 0,5% uit.
Al met al waren het voor Catharina en mij drie waardevolle dagen, inspirerend en zoals we hebben begrepen ook voor de deelnemers! 
foto: Chantal Ruijgrok