koelemmer foto Frank Stolvoort

maandag 20 juni 2016

Bloeiende tijmtoppen destilleren 2

droogbakken gevuld met tijmtoppen
Afgelopen donderdag heb ik maaisel van bloeiende tijmtoppen te drogen gelegd in de destilleerwerkplaats. Op zondag heb ik de halfdroge tijm, Thymus vulgaris `compactus`, in twee keer gedestilleerd.
halfdroge Thymus vulgaris ´compactus´
Om een beeld te krijgen van de opbrengst heb ik de tijm vanuit de gaasbakken overgebracht in klapkratten om daarna de inhoud te kunnen wegen. Bij de eerste destillatie heb ik de ketel kunnen vullen met 15,5 Kg halfdroge tijm.


Dit was voor mij de eerste keer dat ik de mogelijkheid had om (biologische) tijm te destilleren. Dat is ook de reden dat ik tijdens de destillatie aantekening heb gemaakt van het proces. Erg interessant dus.
destillatie-opstelling
Voordat er daadwerkelijk olie en hydrolaat overkomt zijn er al geuren te ruiken. Ik rook bij de start van de destillatie eerst een zwaar kruidige lucht. Later was een zoete snoepjes geur waarneembaar, die waarschijnlijk afkomstig is van een ester.
Bij het overkomen van hydrolaat en olie was het opvallend dat er in de eerste twee minuten 20 mL etherische olie was meegekomen. Na 20 minuten was dat 35 mL, 45 minuten 40 mL en na 60 minuten 50 mL. 
Ook opvallend was dat de kleur van de olie bij het begin van de destillatie gelijk geel van kleur was. Een zware kruidige lucht was tijdens de hele destillatie die twee uur duurde waarneembaar.
Aan het einde van de destillatie had zich 65 mL olie verzameld in de scheitrechter. Uitgaande van de halfdroge tijm kom je dan op een opbrengst van 0,42%. Dat klopt aardig met de literatuurwaarden die ik had gevonden. Eigenlijk ligt het percentage iets lager als je uitgaat van plukgewicht omdat de planten tijdens het drogen vocht hebben verloren.
opbengst tijmolie eerste destillatie
Om een tweede destillatie te kunnen starten moet eerst de hete plantenmassa uit de ketel verwijderd worden waarna die gevuld kan worden met nieuw tijmtoppenmaaisel.
Tijmtoppenmaaisel na de destillatie
Dat is een warm klusje waarbij je moet oppassen dat je je handen niet verbrand! Gelukkig had ik hier vantevoren over nagedacht en geschikt gereedschap gevonden om met de bescherming van werkhandschoenen de plantenmassa uit de ketel te verwijderen.
De tweede destillatie waarbij ik ongeveer 15 Kg tijmmaaisel in de ketel kon stoppen leverde dezelfde hoeveelheid olie op. 
Eigenlijk ben ik wel benieuwd naar de samenstelling van de tijmolie. Met welk chemotype hebben we te maken? Maken tijmplanten die in Nederland groeien een olie met een andere samenstelling dan die in Frankrijk of Noord-Afrika? Interessant genoeg denk ik voor een tijmproject!


zaterdag 18 juni 2016

Bloeiende tijmtoppen destilleren

Wikipedia:  Thymus vulgaris
Twee jaar geleden heb ik, om aan biologische kwaliteit maaisel te komen, contact gezocht met Frank Radder eigenaar van PUUR AROMA. De kwekerij van Frank heeft zich toegelegd op het kweken van aromatische planten.
Foto´s: Frank Radder   Vroeg in de ochtend bloeiende tijmtopjes maaien
 Regelmatig, afhankelijk van de groeiomstandigheden van de planten, moet er gemaaid worden. Dit maaisel, is voor mij een waardevolle grondstof. Deze week liet Frank mij weten dat er verse bloeiende tijmtoppen-maaisel beschikbaar was.
Foto: Frank Radder  close-up van de maaimachine
Het gaat om Thymus vulgaris `compactus` beter bekend als keukentijm. Dit was een aanbod wat ik niet kon laten lopen en vond Joop Reichenfeld van tuinjoop bereid om dezelfde dag nog het maaisel op te halen!
40-50 Kg versgemaaide tijmtoppen plus 10 hommels
Voor het brengen van het maaisel had ik met Joop om vier uur ´s middags bij de destilleerwerkplaats in Gilze afgesproken. Toen ze na een lange rit uit Zuid-Limburg de deuren van haar bestelbusje opende was de geur van de tijm heel goed te ruiken. Ook ontsnapte er een tiental hommels die meegereisd waren.
vers tijmtoppen maaisel
Het was een perfect maaisel van bloeiende tijmtopjes met een lengte van niet meer dan 5 cm! De tijm is in optimale conditie en zal naar verwachting een relatief hoge concentratie olie bevatten.
Ik heb het maaisel in klapkratten overgebracht om op die manier een beeld te krijgen van de hoeveelheid. In totaal heb ik 11 klapkratten kunnen vullen met een geschat gewicht van tussen de 40 en 50 Kg. Omdat het me aan tijd ontbrak om nog dezelfde dag de verse tijm te destilleren heb ik de inhoud van de klapkratten verspreid over 75 droogbakken.
Dit stelt me in staat om de gedroogde tijm op een later tijdstip te gaan destilleren. Ik ben benieuwd naar de opbrengst aan etherische olie. De literatuur vermeld een opbrengst van 0,3 tot 0,8%. 


zondag 12 juni 2016

Destillatie van verse Saliebladeren

Salvia Officinalis afbeelding: wikipedia
Twee maanden geleden kreeg ik het verzoek om saliebladeren te destilleren voor een promovendus van de universiteit van Wageningen. Voor het onderzoek naar de mogelijkheden van het maken van bioplastics van plant monoterpenen was tot nog toe voor het destilleren gebruikgemaakt van een laboratoriumopstelling met een kleine capaciteit. Er was behoefte aan het destilleren van een grotere hoeveelheid, vandaar het verzoek aan indekoperenketel.
vers geplukte saliebladeren
De afgelopen twee maanden waren genoeg tijd om in de kas in Wageningen voldoende salieplanten te laten groeien om onze ketel twee keer mee te vullen.

Afgelopen zaterdagochtend zijn de saliebladeren geplukt in de kas en naar de destilleerwerkplaats gebracht om te destilleren. Verse saliebladeren waardoor naast de olie ook het hydrolaat geschikt is. Wat gelijk opviel bij het aanraken van de bladeren was een frisse zoete geur. In het aromecum aromatherapie van absint tot zilverspar, geschreven door Drs Harmen Rijpkema, wordt de geur als volgt omschreven:
De geur is krachtig, fris en kruidig met een ondertoon van kamfer
destilleerketel gevuld met saliebladeren
Om een idee van de opbengst te krijgen hebben we bij de twee destillaties die we hebben uitgevoerd de bladeren voor ze de ketel in gingen eerst gewogen. Bij de eerste destillatie hebben we 8,6 Kg bladeren gebruikt en bij de tweede destillatie 7,7 Kg.
Het aansluiten van de destilleerketel op de koelemmer
Theoretisch zou het mogelijk moeten zijn om een opbrengst van 1-2% te halen. Van de onderzoekers uit Wageningen begreep ik dat deze waarden tijdens het onderzoek niet werden gehaald. Hangt ook heel erg af van groeiomstandigheden, zonlicht en nog een aantal andere factoren. Voor het scheiden van het hydrolaat en de etherische olie heb ik dan ook gekozen voor een scheitrechter om het verlies aan olie zo min mogelijk te houden.
hydrolaat aftappen tijdens de destillatie

Als destillatietijd hebben we 1 uur aangehouden. Na de twee (stoom)destillaties en 4 uur later hadden we een opbrengst van plm 20 mL salieolie. Dat is een opbrengst van ongeveer (dichtheid van de olie is niet meegerekend) 0,12%.
salie etherische olie
Het afgetapte hydrolaat, ongeveer 5,5 Liter, hebben we verzameld in een aantal flessen.
De onderzoekers van Wageningen universteit waren dik tevreden met de opbrengst en zullen de etherische olie op samenstelling gaan onderzoeken en gebruiken voor het verdere onderzoek.
De resultaten van een dagje destilleren!
Voor mij was dit een unieke ervaring om op deze manier een bijdrage te kunnen leveren aan wetenschappelijk onderzoek naar de toepassingmogelijkheden van etherische olie. Hoe meer hoe beter zou ik zo zeggen!

maandag 6 juni 2016

Gilze geurig en kleurig met Lariks olie en hydrolaat

In het laatste weekend van mei was de tijd aangebroken voor de Lariks oogst 2016. Na een koud en nat voorjaar waren er nu een paar weken geweest met warm en zonnig weer. De ideale groeiomstandigheden voor de Lariks in het Chaamse bos. Henk heeft verschillende generaties Lariks uit het Chaamse bos gehaald met de fietskar. We hebben met een oogst van vier kratten Lariks takken en naalden een goede opbrengst olie verkregen van wel rond de 20 mL. Ook hebben we van de verse oogst wat flessen Lariks hydrolaat opgevangen.
Catharina hakselt
Catharina hakselt
Henk stopt Lariks in de ketel
Henk stopt Lariks in de ketel











Ruim 100 (!!) belangstellenden bezochten de destilleerwerkplaats tijdens het weekend van Gilze Geurig en Kleurig. Dit jaarlijkse evenement wordt in juni georganiseerd door de tuinclub Gilze en we deden voor de eerste keer mee met de Open Tuindag. Want veel 'tuin' hebben we niet bij de destilleerwerkplaats, alleen twee bakken met kruiden die zorgen voor de verse kruidenthee het hele seizoen.
gilze geurig en kleurig 2016
Gilze Geurig en Kleurig 2016
goed bezocht
veel belangstelling
ggk004
Gilze Geurig en Kleurig 2016
ggk005
Gilze Geurig en Kleurig 2016
ggk007
Gilze Geurig en Kleurig 2016
ontvangst
ontvangst
veel belangstelling van fietsers
Gilze Geurig en Kleurig 2016
Henk gaf uitleg over de techniek van het destilleren. We hebben weer zo'n 20 mL Lariksolie weten te produceren in dit weekend. We konden de Lariks laten zien en vooral ruiken. "Ik ruik echt ons bos", was een uitspraak die Catharina veel hoorde bij de flesjes met Lariksolie. Ook had Henk een kleine demonstratie opstelling met BIO lavandin uit Frankrijk aan staan. En nog een aroma verdamper erbij, zorgde ervoor dat de hele destilleerwerkplaats gevuld was met heerlijke geuren.
drankjes staan klaar
drankjes staan klaar

donderdag 2 juni 2016

Pesticiden in citrusschillen

Bloeiende Citrus limon (citroen) in de botanische tuin in Linz

Uit citrusschillen, zoals van de sinaasappel en citroen, kan je heerlijk geurende etherische olie winnen. In oktober heb ik door middel van stoomdestillatie uit sinaasappelschillen ongeveer 100 mL olie kunnen winnen. http://indekoperenketel.nl/analyse-van-sinaasappelolie/
Uit analyse bleek dat er in de etherische olie 4 soorten pesticiden zaten. De aanwezigheid van deze pesticiden heeft uiteraard te maken met de teeltwijze van de sinaasappels.
Een tijdje geleden viel mijn oog de produktlabel van een zakje met 5 citroenen. Op de label is te lezen dat de schil is behandeld met Imazalil, Propiconazole en  Fludioxonil. 
Dit las ik op wikipedia over de stof Imazalil:
Imazalil wordt ook gebruikt om aardappelen, citrusvruchten en andere vruchten na de oogst tegen schimmels te beschermen. Van vruchten die met imazalil zijn behandeld, mogen de schillen niet gegeten worden.
Imazalil
Over Propiconazole:
In de land- en tuinbouw wordt propicanozool gebruikt bij de teelt van graangewassen en de graszaadteelt, tegen gele of bruine roest en echte meeldauwPropiconazool is een matig toxische stof. Ze is wel giftig voor waterorganismen. In watersediment en in de bodem is ze vrij stabiel en breekt ze slechts langzaam af.
propiconazole

Over Fludioxonil:
Het wordt gebruikt voor het behandelen van zaaizaad van granen en (gewoonlijk in combinatie met een ander fungicide zoals cyprodinil) op vele groenten- en fruitteelten en sierplanten.Het risico voor vogels, bijen, aardwormen en andere bodemorganismen is laag; voor vissen en ongewervelde waterdieren is het risico wel hoog en bij het verspuiten moet men maatregelen treffen om te vermijden dat het product in het water terechtkomt.
fludioxonil
Dit waren de vier pesticiden die in de sinaasappelolie gevonden werden:


Presence of :-


1.
Chlorpropham 0.01 mg/kg-
2.
Chlorpyriphos Ethyl- 3.0 mg/kg-
3.
o-Phenylphenol 0.96 mg/kg-
4.
Pyrimethanil 0.60 mg/kg


Hiervan wordt nummer 3 aan de waxlaag van de schil toegevoegd om de houdbaarheid te bevorderen. De drie andere pesticiden hebben andere functies en worden tijdens de groei op de plant gespoten. Dat zijn dus stoffen die via de plant uiteindelijk in de schil en de olie terecht komen. 

De aanwezigheid van deze pesticiden maakt de olie ongeschikt voor inwendig en uitwendig gebruik. Bijvoorbeeld zoals aromatherapeuten deze olie toepassen in de praktijk. Reden genoeg om etherische olie te kopen die gedestilleerd is van planten die biologisch geteeld zijn. 
Op wikipedia staat dat als het pesticide imazalil is gebruikt, de schil niet gegeten mag worden. Mensen die citrusschillen gebruiken voor consumptieve doeleinden zouden daar beter op gewezen kunnen worden. 
foto: wikipedia
De hoogste tijd dus dat de citrus-telers overgaan op biologische teelt zodat de schil geen (chemisch) afval maar een waardevolle grondstof gaat worden!