Sinaasappeltijm destilleren

Thymus vulgaris ´Orange´ foto: Puur Aroma

Afgelopen donderdag heb ik de sinaasappeltijm, Thymus vulgaris ´Orange´, die een week te drogen heeft gelegen in de destilleerwerkplaats, gedestilleerd. Interessant om te destilleren omdat de naam van deze cultivar doet vermoeden dat de etherische olie bestanddelen zou moeten bevatten die in sinaasappelolie zitten.

destilleerketel vullen met gedroogde sinaasappeltijm

Om de 32,2 Kg gedroogde sinaasappeltijm te destilleren waren twee destillaties nodig. Ik had er dan ook de hele dag voor uitgetrokken.

Uitleg over het destillatieproces

Tijdens het destilleren hadden Catharina en ik bezoek van Sandra van boerderij de Notelaar

Tijdens het destilleren maak ik altijd aantekeningen over het destillatieproces. Geur en kleur van de olie maar ook de snelheid waarmee de etherische olie uit de plant wordt vrijgemaakt.

Het was me al opgevallen dat tijdens de destillatie van keukentijm in juni bij de start van de destillatie gelijk een grote hoeveelheid etherische olie meekomt met het hydrolaat. Bij de sinaasappeltijm was dat ook het geval. Specifiek dus voor het destilleren van tijmolie.

Opbrengst sinaasappeltijmolie na de tweede destillatie

Bij de eerste destillatie veranderde in 15 minuten de kleur van de olie al heel snel in kleurloos naar geel, en had zich 40 mL olie verzameld in de scheitrechter. Na 45 minuten was dat 60 mL en na 1 uur en 40 minuten destilleren 70 mL olie.

Tijdens de destillatie

Tijdens het destilleren veranderde de geur van fruitachtig (voordat er destillaat overkwam) naar zwaar kruidig en later kruidig. De geur was minder zwaar en scherp dan die van de keukentijm (Thymus vulgaris ´compactus´). Na de eerste destillatie heb ik gelijk de gedestilleerde planten verwijderd om plaats te maken voor de rest van de gedroogde sinaasappeltijm.

afvoeren van de gedestilleerde sinaasappeltijm

Omdat de ketel dan nog warm en het water nog heet is kan je sneller de volgende destillatie starten. Bovendien scheelt dat ook nog de nodige brandstof.

Catharina plakt de ketel af met aluminiumtape

Bij de tweede destillatie heb ik dezelfde destillatietijd van 2 uur aangehouden. Er kwam na 2 uur destilleren zichtbaar geen etherische olie meer mee met het hydrolaat.

sinaasappeltijmolie

Beide opbrengsten aan etherische olie heb ik verzameld in een kleinere scheitrechter. Na het afvullen van de sinaasappeltijmolie in flesjes had ik een beeld van de hoeveelheid die ik deze dag had gemaakt.

afvullen/filtreren sinaasappeltijmolie

Het ging in totaal om 180 mL etherische olie. Omgerekend naar het plukgewicht van 32,2 Kg is dat een opbrengst van 0,56%. Meer dus dan de 0,42% die ik vond bij de keukentijm.

verzamelen van de olie in een kleinere scheitrechter

Een redelijk hoog percentage dus. Deze bijzondere olie laten we analyseren op samenstelling. Daarvoor heb ik gistermiddag een flesje biologische sinaasappeltijmolie samen met een flesje biologische Kreta oregano olie op de post gedaan naar Pyrenessenses. Ik ben natuurlijk heel benieuwd wat voor informatie deze analyses zullen opleveren zodat we meer kunnen zeggen over de toepassingen.

Kreta oregano destilleren

Gedroogde Kreta oregano Origanum dictamnus

Het Kreta oregano maaisel heeft na ophalen bij Puur Aroma 4 dagen kunnen drogen in de destilleerwerkplaats. Afgelopen zondag heb ik de totale hoeveelheid 5,5 Kg gedestilleerd.

Altijd spannend om een nieuwe plant te destilleren en de geuren en werking daarvan tijdens het destilleren te ervaren.

gevulde destilleerketel

De hoeveelheid Kreta oregano paste ruimschoots in de destilleerketel. Om de plantenmassa aan te drukken heb ik gebruik gemaakt van een koperen rooster. Dit rooster gebruik ik doorgaans bij het maken van hydrolaat.

Ik had van tevoren al het één en ander opgezocht over de olie en te verwachten opbrengst. Er was eigenlijk alleen maar informatie over andere Origanum-soorten, zoals bijvoorbeeld O. vulgare en O.Majorana (Wilde Marjoraan).

destillatieopstelling

Ik wist dus eigenlijk niet wat ik zou moeten verwachten. Voor het opvangen van het stoomdestillaat heb ik gebruik gemaakt van een scheitrechter. Nog voor het eerste destillaat overkwam vulde de destilleerwerkplaats zich met een zwaar kruidige lucht.

begin van de destillatie

Gelijk bij het begin al van de destillatie kwam een redelijke hoeveelheid donker-oranje gekleurde olie mee. Het hydrolaat had een gele kleur.

scheitrechter met etherische olie en hydrolaat

Na 20 minuten destilleren werd de sterk geurige lucht zwaarder en was de optimale ventilatie die we in de destilleerwerkplaats hebben geen overbodig luxe.

Tijdens de destillatie

Opvallend was dat na ruim één uur destilleren er meer olie uit de planten kwam. De geuren werden minder zwaar met nog wel kruidig. Tijdens het destilleren zijn er ook nog andere klusjes te doen. Zo heeft Catharina onze voorraad hydrolaten nog eens goed bekeken en een fles larikshydrolaat aangevuld.

Larikshydrolaat afvullen

Na ongeveer twee uur destilleren, toen er zichbaar geen etherische olie meer bijkwam in de scheitrechter, ben ik gestopt. Heb het hydrolaat afgetapt en de olie verzameld in een kleinere scheitrechter.

Ook hier weer het hydrolaat uitgetapt om uiteindelijk alleen de etherische olie over te houden. 

aftappen hydrolaat

Uiteindelijk hield ik een heel mooi donker oranje gekleurde etherische olie van de Kreta oregano over.

Door de olie in flesjes af te vullen kreeg ik een beeld van de hoeveelheid olie die ik deze zondagmiddag had geproduceerd. In totaal 11,5 mL. De opbrengst uit de 5,5 Kg Kreta oregano was dus 0,21%. Niet slecht als ik dat vergelijk met de waarde voor Origanum vulgare  0,12 - 0,2% die ik vond.

De geur van de olie komt redelijk overeen met de milde oregano-geur die we vorige week roken aan het verse maaisel van de plant. Ik besef dat ik een heel bijzondere en unieke olie heb gemaakt, biologisch en van onder Nederlandse omstandigheden gegroeide planten! Om het belang en de toepassingen van dit soort olie te bepalen laten we de olie op samenstelling analyseren. Wordt vervolgd!

Sinaasappeltijm en Kreta oregano

Aromatische planten van Puur Aroma klaar voor de verkoop

Deze week belde Frank Radder eigenaar van Puur Aroma mij dat hij de volgende ochtend sinaasappeltijm en oregano ging maaien. Ik heb dezelfde dag vervoer kunnen regelen en ben de volgende dag naar de kwekerij in Margraten gereden om het maaisel op te halen.

Frank ruikt nog eens goed aan de heerlijk geurende vers gemaaide sinaasappeltijm

Frank had niets te veel gezegd over de geur van beide aromatische planten. De sinaasappeltijm, Thymus vulgaris ´orange´ had een heel opvallende frisse zachte geur. De tijm (Thymus vulgaris `compactus`) die ik een aantal weken geleden heb gedestilleerd rook veel scherper. Ook de Kreta oregano, Origanum dictamnus is qua geur veel subtieler en bescheidener dan de andere oregano-soorten.

Chauffeur Toon hielp mee met tijm verzamelen in de zakken

Erg interessant dus om er achter te komen wat met name de sinaasappeltijm voor etherische olie zal opleveren. De Origanum dictamnus komt alleen in het wild op het eiland Kreta voor. Babis Psaroudakis en Janina Sorensen van WILDHERBSOFCRETE destilleren deze wilde plant al sinds 1994. Op hun blog wildherbsofcrete.blogspot.com hebben ze een artikel geschreven van de oogst in de bergen van deze oregano.

Origanum dictamnus in het wild   foto: wildherbsofcrete

Na het verzamelen van het maaisel en het vervoer terug naar de destilleerwerkplaats in Gilze heb ik bij aankomst eerst de hoeveelheid sinaasappeltijm en Kreta oregano gewogen.

Oregano maaisel

Het ging om 5,5 Kg oregano en 32,2 Kg sinaasappeltijm. Beiden vers gemaaid en van biologische kwaliteit! Ik heb besloten om ze een paar dagen te laten drogen in de destilleerwerkplaats voordat ik deze aromatische planten ga destilleren.

Om kruiden te drogen heb ik ongeveer 80 gaasbakken tot mijn beschikking. Groot voordeel van deze bakken is dat je ze goed en hoog kan stapelen.

gaasbak met Kreta oregano

Ook belangrijk voor het droogproces is dat er ruimte zit tussen de bakken waardoor er een goede ventilatie van vochtige lucht kan plaatsvinden. Als de planten gaan schimmelen en ontleden door broei verliezen ze ook hun etherische olie. Het is dus zaak om het droogproces onder ideale omstandigheden te laten verlopen.

sinaasappeltijm

Ik heb uiteindelijk alle gaasbakken moeten gebruiken. Hierbij kon 15 gaasbakken op elkaar stapelen.

sinaasappeltijm

Na een dag ruik je geen aromatische stoffen meer, maar alleen de lucht van drogende planten. Over een aantal dagen ga ik de tijm en oregano destilleren. Het is de bedoeling om de etherische olie te laten analyseren op samenstelling zodat we een beeld krijgen van de werkzame stoffen. Er is niets zo veranderlijk als de samenstelling van tijmolie.

Lavandula angustifolia uit Horn 2

Afgelopen vrijdag heb ik de Lavandula angustifolia var. Munstead die eind juni geoogst was gedestilleerd. Het plukgewicht was 22,5 Kg.

Gedroogde lavendel   foto: Thea Kamerbeek

Omdat de lavendel gedurende 2 weken heeft kunnen drogen was het mogelijk om de hele oogst in één keer te destilleren.

vullen van de ketel    foto: Thea Kamerbeek

Op deze vrijdag had ik hulp van een stagiar die een opleiding volgt bij de herboristenopleiding ´De Sprenk`. Deze hulp kwam goed van pas want het overbrengen van de gedroogde lavandel uit de gaasbakken in de ketel vergde enige tijd.

Om de lavendel goed in de ketel te krijgen hebben we de deksel verzwaard met een aantal stenen en goed afgeplakt met aluminiumtape om stoomlekken te voorkomen. 

florentijnse vaas

Bij het scheiden van de etherische olie van het hydrolaat tijdens de destillatie hebben we gebruik gemaakt van een florentijnse vaas. Scheiding met een florentijnse vaas geeft het gemak van niet steeds het hydrolaat handmatig te moeten aftappen.

foto: Thea Kamerbeek

Na 2 uur destilleren zijn we gestopt. De totale opbrengst aan etherisch olie was 50 mL.

Als we uitgaan van het plukgewicht (22,5 Kg)is de opbrengst 0,22%. 

Met de ervaring die we opgedaan heb met een andere Lavandula angustifolia cultivar in 2012 en 2013 kunnen we stellen dat dit een relatief lage opbrengst is. In 2012 hadden we een opbrengst van 0,9% en in 2013 1,0%. In 2013 waren de weersomstandigheden gunstiger dan in 2012. Bij beide oogsten ging het om L.angustifolia var. little lady.

Na de destillatie: het aftappen van de destilleerketel

Omdat de omstandigheden bij het plukken in Horn redelijk gunstig waren hebben we het idee dat L.angustifolia var.munstead gewoon minder olie produceert. We weten nu dus iets meer over de kwantiteit aan etherische olie die deze cultivar onder Nederlandse omstandigheden kan produceren. We hebben de olie vandaag voor analyse opgestuurd naar www.pyrenessences.com om meer te weten te komen over de samenstelling van de olie. 

Duizendbladtinctuur en goudsbloemtinctuur maken

Catharina knipt duizendblad Achillea millefolium

In voorbereiding op de workshop aromatische kruiden zelf verwerken hebben Catharina en ik bloeiende duizendblad geoogst. In deze tijd van het jaar hoef je niet ver te zoeken om deze bijzondere plant te vinden.

We hebben alleen de bloeiende toppen geknipt. Recepten over het maken van tinctuur komen over het algemeen op mij nogal vaag over. Het recept gaf aan dat je één deel plant en drie delen alcohol (40 vol%) moest nemen.

Om een wat duidelijker beeld te krijgen van de verhoudingen zijn we de duizendblad gaan wegen. In totaal 60 gram van de schermen geknipte bloemen zijn afgewogen.

Voor het maken van de tinctuur hebben we een neutrale wodka van 40 vol % genomen. Om de verhouding 1 : 3 uit het recept te benaderen heb ik 441 gram wodka afgewogen. Daarbij heb ik gekeken naar de verhouding in volumes.

duizendblad ´in de alcohol´

Dit mengsel van wodka en duizendblad is na 4 weken en dagelijks schudden na filtratie klaar voor gebruik.

GOUDSBLOEMTINCTUUR

Om aan vers geplukte goudsbloemen te komen hebben we contact gezocht met Zorgboerderij Amélior in Molenschot. We hebben een afspraak gemaakt om wat bloemen bij de zorgboerderij te komen plukken.

Na een rondleiding over deze geweldige plek hebben we voldoende goudsbloemen kunnen plukken. Voor de tinctuur is het belangrijk om er voor te zorgen dat alleen de bloemblaadjes in de tinctuur terechtkomen.

bloemblaadjes plukken

Het potje wat we gekozen hebben is helemaal gevuld met de goudsbloemblaadjes die we bij Amélior hadden geoogst. Deze keer hebben we geen hoeveelheden afgewogen. 

Na het vullen van het potje met de bloemblaadjes is het potje tot de rand aan toe gevuld met de 40% wodka.

Ook dit mengsel gaan we gedurende 4 weken iedere dag even schudden. We zijn uiteraard benieuwd naar het resultaat! 

Midzomer kruidenmarkt 2016

de mystery geur

Op zondag 26 juni hebben Henk en Catharina op de Kruidenmarkt van de Sprenk gestaan. Met het thema Midzomer heeft Henk een flesje olie met alcohol om te sprayen gevuld.

Catharina staat te sprayen

De bezoekers konden ruiken en raden. 

Wat ruik jij?

De briefjes met de antwoorden gooiden ze in de kolom van de koperen ketel. 

Zo nog een briefje in de ketel

Dit zijn de antwoorden die we kregen: citroenverbena, ceder, tarweolie, jeneverbes, calendula, perzik, citroenmelisse, peer, roomse kamille, sinaasappel, lelietjes van dalen, vanille, eikeltjes, citroenverveine, lavendel, mandarijn.

Het goede antwoord is: SALIE.
De winnares van de prijsvraag is Wanida Inkeau uit Nijmegen.

Van harte gefeliciteerd met je prijs! Wanida heeft inmiddels een flesje Lavandinolie opgestuurd gekregen.