koelemmer foto Frank Stolvoort

maandag 19 juni 2017

In de ban van de roos


Iedere destillateur droomt er wel eens van. Voor mij werd het gisteren tijdens een speciale workshop werkelijkheid. Een rozenkweker uit de buurt van Aalsmeer vroeg mij een aantal weken geleden of ik rozen voor hem kon destilleren.
aanvoer van de vers geplukte rozen
Ik aarzelde geen moment en heb gelijk een afspraak gemaakt. De rozen(blaadjes) die hij meegenomen had waren versgeplukt en roken geweldig! Het was wel te merken dat hij zich toegelegd heeft op het kweken van geurende rozen. In de rozenkwekerij is de afgelopen tijd bij het doorkweken steeds meer aandacht geweest voor kleur en vorm. Hierdoor worden andere eigenschappen zoals de geur minder. Gelukkig is er een hernieuwde belangstelling voor heerlijk geurende rozen!
klaar voor de destillatie
Het mooie van het verzoek van de rozenkweker is dat de rozen die we gedestilleerd hebben afkomstig zijn van het dieven en dus een afvalprodukt.
verwijderen van de kelkbladeren
Belangrijk voor een goede opbrengst is dat de roos vers geplukt aangeleverd en binnen een uur of 3 gedestilleerd kan worden. De hoeveelheid etherische olie die je uit de rozenblaadjes kan halen is bijzonder laag. Dat maakt de olie ook gelijk de duurste die er is.

        plant                Latijnse naam
deel van de plant             

opbrengst in %
Citroenmelisse   Melissa officinalis            
Bladeren en  toppen 

0,015 
Marjolein           Origanum majorana          
bladeren             

0,9 
Nootmuskaat     Myristica fragrans            
zaad                   

15 tot 25 
Roos                 Rosa damascena             
verse geplukte bloemen

0,02 tot 0,03      
Sinaasappel       Citrus spp                       
schil                   

1,5 tot 2,0 

De rozensoort Rosa damascena is het meest gebruikt om etherische olie van te maken. Productielanden zijn voornamelijk Bulgarije en Turkije. Gezien de hele lage opbrengst is het dus de vraag of het gaat lukken om een heel klein beetje etherische olie te maken. Dat maakte de speciale workshop van afgelopen zondag ook erg spannend. Gezien de kwaliteit van de aangeleverde rozen was het wel mogelijk om een goed hydrolaat (rozenwater) te maken. Om dat te bereiken heb ik de rozen in de ketel afgedekt met een koperen rooster.

een goed gevulde destilleerketel met rozenblaadjes
Er was in de destilleerketel ruimte voor in totaal 10 Kg rozenblaadjes. Na het aansteken van de gasbrander onder de ketel was het wachten op het magische moment tijdens de destillatie waarop het eerste destillaat uit de uitloop van de koelemmer komt druppelen.
start van de destillatie
De geuren die we konden waarnemen op dat moment waren fantastisch. Er kwamen bij mij in ieder geval weer herinneringen boven van uit een tijd waarin rozenwater blijkbaar meer gebruikt werd nu. Eigenlijk zoals Catharina het omschreef, een geur van vroeger.
tijdens de destillatie
We hebben de rozenblaadjes anderhalf uur gedestilleerd. Na het stopzetten van de destillatie hadden we 2,5 Liter zeer welriekende rozenhydrolaat verzameld. Opvallende was dat het hydrolaat eigenlijk al vanaf het begin van de destillatie helder was. Bij het destilleren van andere planten is het hydrolaat vaak licht troebel. Dat kan er op duiden dat de aromatische stoffen die in het hydrolaat terecht komen goed in water oplosbaar zijn.
Het spannende moment: is er olie of niet?
Bij de destillaties verzamel ik de gevormde etherische olie altijd met een kleinere scheitrechter. Hierdoor kan je de olie en het hydrolaat nauwkeuriger scheiden. Dit was dan ook een spannend moment om te zien of we misschien niet een héél klein beetje rozenolie hadden gedestilleerd uit de 10 Kg rozenblaadjes. We hebben uiteindelijk kunnen waarnemen dat er een héél klein laagje etherische olie lag op het hydrolaat. Ik schat dat het om 0,01 mL gaat. Eén druppel olie komt overéén met 0,05 mL. Deze minieme hoeveelheid hebben we met behulp van een schoon bekerglas en pipet in een flesje overgebracht.
Tijdens de destillatie
Ik vond het een geslaagd project omdat  we een geweldig hydrolaat hebben gemaakt, wat de komende week tijdens het rijpen verder zal verbeteren in geur. Toepassingen van rozenhydrolaat zijn legio. Zie http://www.gielenaroma.nl/index.php?page=r-rozemar---roos
Een deel van het rozenhydrolaat heb ik begrepen zal gebruikt worden in de keuken. We zijn benieuwd! Het zou mooi zijn als deze afvalstroom uit de rozenteelt in de toekomst gebruikt zal gaan worden om nuttige producten van te maken.






Drentse Salie in de ketel!

Tijdens de Open Dag op zaterdag 17 juni hadden we iets unieks voorbereid! Want op vrijdagmiddag kwam Ben zelfgeplukte verse kruiden brengen naar INDEKOPERENKETEL. Hij is Warmonderhof-stagiair bij BelleMarie in Ruinerwold. Ben en Catharina hebben de Tijm uitgespreid in de droogbakken in de destilleerwerkplaats om op een later moment te gaan destilleren. Zo voorkom je dat het snoeiafval van de aromatische biologisch-dynamische keukenkruiden gaat schimmelen.
Ben en Moni, onze gasten op de Open Dag
 
Ben had de Tijm en Salie verpakt in een tweepersoons dekbedovertrek. Zo konden de kruiden prima vervoert worden met de camper van Ruinerwold naar Gilze.
Ben stond een poosje geleden bij BelleMarie naar de bedden met Salie en Tijm te kijken en zich af te vragen of er niet iets te maken valt van snoeiafval. Jazeker, etherische olie en hydrolaat van biologisch-dynamische kruiden uit Nederland is een vrij zeldzaam product. Daarom vonden Henk en Catharina het ook geweldig dat Ben van BelleMarie ons heeft gevonden en benaderd. Deze kruiden destilleren is een geslaagd experiment gebleken.
het plukgewicht vaststellen

Ben helpt met de ketel bijvullen

gebruik van koperen rooster
De Salie ging op de Open Dag meteen in de ochtend de ketel in. Ondertussen vertelde Henk over de techniek van het stoomdestilleren en de verschillende destilleeropstellingen die te bezichtigen waren. Welke maat ketel heb je nodig als je wilt gaan destilleren? Dat is helemaal afhankelijk van de aanvoer van de plantaardige reststroom waarover je kunt beschikken.
Het plukgewicht van de bloeiende Salie was 30 kilo, waarvoor bij benadering ongeveer 100 vierkante meter aan Salie is geplukt met de hand. De Salie wordt zo vers mogelijk gedestilleerd in onze destilleerwerkplaats.
De Salie ging op de Open Dag meteen in de ochtend de ketel in. Ondertussen vertelde Henk over de techniek van het stoomdestilleren en de verschillende destilleeropstellingen die te bezichtigen waren. Welke maat ketel heb je nodig als je wilt gaan destilleren? Dat is helemaal afhankelijk van de aanvoer van de plantaardige reststroom waarover je kunt beschikken.
Het plukgewicht van de bloeiende Salie was 30 kilo, waarvoor bij benadering ongeveer 100 vierkante meter aan Salie is geplukt met de hand. De Salie wordt zo vers mogelijk gedestilleerd in onze destilleerwerkplaats.
Catharina is aan het pipetteren



Salie olie en Saliehydrolaat kunnen zowel culinair als voor de gezondheid gebruikt worden. Salie werkt laxerend, maakt dorstig, is een afrodisiacum. Salie wordt samen met Tijm toegepast bij keelpijn. Ook andere producten van INDEKOPERENKETEL vonden gretig aftrek bij de bezoekers en buren die op de verschillende krantenberichten waren afgekomen. Lees hier het artikel uit BN de Stem van vrijdag 17 juni 'Gilze geurt naar lavendel' over INDEKOPERENKETEL.
Wat dacht je van een Salievoetenbad? Dat hebben we ook meteen uitgeprobeerd. Even relaxen na de lunch.
Moni heeft thee met een vers takje Salie
Salie na het destilleren  uit de ketel
voetenbad met de nog warme salie
Na gebruik naar de composthoop
Bezoekers van de Open Dag konden genieten van een vers kopje kruidenthee
Na de destillatie wordt het destillaat afgetapt en de etherische olie en hydrolaat van elkaar gescheiden. Henk, de destillateur, was niet ontevreden over de opbrengst aan olie en hydrolaat. Met deze destillatie hebben we meer dan 50 mL aan etherische Salie olie van biologisch-dynamische oorsprong geproduceerd.

Henk is niet ontevreden over de opbrengst aan etherische olie van bloeiende Salie.
Etherische olie en hydrolaat scheiden
Roeren van het hydrolaat van de twee destillaties


Het afvullen van het hydrolaat in gerecycled glaswerk


maandag 12 juni 2017

Vlierbloesem hydrolaat maken

Zie je de vlier bloeien, dan ruik je dat de zomer eraan komt! Met haar witte bloemschermen en donkere bessen wordt aan de vlier al sinds mensenheugenis magische krachten toegeschreven. De bloemen ruiken heerlijk, niet zoet maar muskaatachtig. Henk en Catharina gingen op een mooie pinksterdag Wolfsweide park in om vlier te plukken.

We fietsten door naar onze destilleerwerkplaats van INDEKOPERENKETEL om de vlierbloesem te destilleren. Deze keer koos Henk de glazen opstelling, omdat we niet echt heel veel geknipt hadden in een uurtje tijd. Totaal plukgewicht was meer dan 750 gram. In de tussenbol paste 333 gram vlierbloemetjes. Het duurde ongeveer 30 minuten voordat de gehele massa op 100 graden Celsius aan de kook was gebracht. We hebben circa 100 milliliter hydrolaat opgevangen.

Het vlierbloesemhydrolaat heb ik nog gezeefd en in een klein flesje afgevuld, voorzien van een etiket. Het schoonmaken van de tussenbol en de andere apparatuur gaat ook nog wel wat tijd inzitten.

Uit de vlierbloemen kwam geen etherische olie, ondanks de heerlijke karakteristieke sterke bloemengeur. Het hydrolaat is zeer veilig om te verwerken en kent vele culinaire combinaties met haar zachte mondgevoel. In plaats van de geëigende vlierbloesemsiroop met toegevoegd suiker en citroenen krijg ik al zin in een verkwikkend koel drankje met bijvoorbeeld vlierbloesem- en munthydrolaat. Lijkt me echt heerlijk! De geneeskrachtige eigenschappen zijn zweetafdrijvend, verzachtend, huidverzorgend, troostend en licht ontstekingsremmend.
Leuk om te vermelden is dat dit hydrolaat helemaal klimaatneutraal geproduceerd is. Voor het destilleren heeft Henk het water in de kookkolf met een elektrische kookplaat laten koken. Het gebruikte koelwater van de destilleeropstelling heeft Henk in de plantenbakken gegoten. We gebruiken in onze destilleerwerkplaats elektriciteit die is opgewekt met zonnepanelen binnen de gemeentegrenzen. Zo hebben we wildcraft, op fietsafstand en met energie van Energie Gilze Rijen een vlierbloesemhydrolaat gemaakt. Dat is een mooi begin van energieneutraal produceren van etherische olie en hydrolaten in onze destilleerwerkplaats.
We geven de workshop Zelf Hydrolaat Maken, waar je met huis-, tuin- en keukenmiddelen hydrolaat uit eigen (permacultuur/voedselbos) tuin leert maken. Waarschijnlijk heb je de spullen in huis en krijg je zeker voldoende informatie mee in de workshop om zelf de heerlijke vlierbloesemgeuren in een hydrolaat op te vangen.